معنی کلمه یعقوب بن یزید در دانشنامه اسلامی
در خانواده ای که معطر به شمیم دل انگیز مهر به امامان پاک شیعه بود، کودکی دیده به جهان گشود که نام یعقوب را بر این نورسیده نهادند. کنیه اش ابویوسف است و به «انباری» - منسوب به شهر انبار در عراق - و نیز «قمی» اشتهار دارد. «سَلْمی » و «کاتب» هم به او گفته شده است. پدرش یزید بن حماد، در گروه راویان بوده و به گفته نجاشی «از چهره های موجه و بلندمرتبه شیعی» است.
در این که یعقوب، در چه سالی و در کدام سده ولادت یافت، نظر قطعی نمی توان داد، ولی با توجه به تاریخ حیات یا وفات استادان و شاگردانش می توان حدس زد که او در اواخر سده دوم هجری قمری به دنیا آمده است. برای نمونه، یکی از استادان معروف او، محمد بن ابی عمیر است که در سال 217 بدورد حیات گفت. استاد دیگرش حماد بن عیسی است که حدود سال 215 از دنیا رفت.
یکی از شاگردان روایتی او، احمد بن ادریس قمی است که در سال 306 ق. و شاگرد دیگرش احمد بن محمد بن خالد برقی قمی است که در سال 274 ق. جان به جان آفرین تسلیم کرد.
گروه زیادی از ترجمه نویسان به قمی بودن این محدث اشاره کرده اند. رجال شناسان برجسته شیعی، مانند کشی، ابن داود، آقا بزرگ تهرانی و آیت الله خویی همه از او با نام «قمی» یاد کرده اند. همچنین رجالی برجسته معاصر، آیت الله شبیری زنجانی و نیز آیت الله سبحانی - که هر دو در قید حیاتند - هنگام پرسش نگارنده این سطور، قمی بودن این راوی را تأیید فرموده اند.
از برخی نشانه ها برمی آید که این راوی مدتی در قم زیسته است، اگر نگوییم که در این شهر ولادت یافته؛ از جمله این که او روزگاری از نویسندگان «ابودُلَف» بوده و ابودلف آن روزگار در ایران می زیسته و شهری را بنیاد نهاده به نام کرج، که در نزدیک همدان قرار داشته است.
دیگر این که، برجسته ترین و پرآوازه ترین شاگردان روایتی او، قمی بوده اند که در ادامه این نوشتار بیان خواهد شد؛ وی گویا در شهر انبار عراق به دنیا آمده، اما برهه ای از عمر خویش را در قم، که پایگاه تشیع و محدثان شیعه بوده، سپری کرده است.