گنجوی

روزهای سه‌شنبه ۵ و شنبه ۹ آبان ۱۳۴۹ اپرای خسرو و شیرین که نخستین کار اپرایی حسین دهلوی است، در تالار رودکی به روی صحنه آمد. خسرو و شیرین اگرچه با منظومهٔ دل‌انگیز نظامی گنجوی بی‌ارتباط نیست، ولی در راه صحنه‌ای شدن و انطباق با امکانات فنی و ضوابط اپرایی، تفاوت عمده‌ای با آن پیدا کرده‌است. متن اپرا (لیبرتو) را احمد دانشور نوشته‌است و عنایت رضایی و حشمت سنجری به ترتیب کارگردانی و رهبری ارکستر را به عهده داشتند. رضایی با توجه به امکانات محدود متن، صحنه‌سازی‌های مناسبی ترتیب داده بود. رهبری حشمت سنجری نیز چشمگیر و شایسته بود.

در ادبیات فارسی از نام‌های گوناگون ذکرشده در بالا برای اشاره به این شیرینی استفاده شده، برای نمونه نظامی گنجوی می‌گوید:

بزم و رزم مفهومی قدیمی است که پیشینه آن به ایران پیش از اسلام بازمی‌گردد. در بزم، توانایی شاه در سرگرمی و لذت‌های دنیوی چون خوراک و غذا و موسیقی و رقص به نمایش گذاشته می‌شد؛ در رزم، شاه باید قدرت و شجاعت و دلاوری اش را در شکست دشمنان کشور اثبات می‌کرد. رزم و بزم از ادبیات فارسی به ادبیات عثمانی هم راه پیدا کرد. در شاهنامه بر سویه «رزم» تأکید شده و در هفت پیکر نظامی گنجوی بر «بزم».

بعدها بسیاری از گویندگان در منظومه‌های خویش به شیوهٔ شاعری وی توجه نمودند که ازآن‌جمله نظامی گنجوی را باید نام برد که هنگام سرودن خسرو و شیرین به برخی از موارد این کتاب نظر داشته‌است.

اما بزرگ‌ترین نقص داستانی این اپرا موضوع فرهاد است. فرهاد در این اپرا یک نقش زاید و بی‌معنی است… در حالی¬ که در داستان نظامی گنجوی نقش مهم‌تری دارد…

خمسهٔ «‌خسرو» که تقلیدیست فرد با حکیم گنجوی جوید نبرد