کلسترول
معنی کلمه کلسترول در دانشنامه عمومی
کلسترول نوعی چربی و از مواد مهم غشا است. کلسترول در خون هم وجود دارد. کلسترول خون از دو منبع اصلی تأمین می شود: رژیم غذایی و تولید در کبد.
نام کلسترول از ترکیب کلمات یونانی «Chole» ( به معنای صفرا ) و «Stereos» ( به معنای جامد ) و پسوند شیمیایی «ول» ( به دلیل الکلی بودن ساختار آن ) ، خلق شده است. دلیل این نام گذاری این بود که محققان برای اولین بار کلسترول را به صورت جامد در سنگ های صفراوی در سال ۱۷۸۴ شناسایی کردند.
کلسترول رژیم غذایی به طور عمده در گوشت، جگر، مغز، تخم مرغ و غذاهای لبنی به بدن می رسد. غذاهایی گیاهی کلسترول ندارند. پس از صرف غذا کلسترول از طریق روده جذب و سپس همراه با تری گلیسیریدها درون پوششی پروتئینی بسته بندی می شود. این ترکیب چربی - پروتئین کیلومیکرون نام دارد. کبد هم می تواند کلسترول را از خون بردارد و هم آن را تولید و به درون خون بریزد.
پس از صرف غذا کبد کیلومیکرون را از خون برداشته و در مدت زمان میان وعده های غذایی کلسترول را تولید و درون گردش خون می ریزد.
کلسترول را می توان به دو دستهٔ کلی تقسیم کرد:
• کلسترول غذایی: منظور همان کلسترولی است که در غذایی که خورده می شود وجود دارد. این عنصر غذایی بسیار شبیه به شکر، چربی، پروتئین، ویتامین ها و املاح معدنی است. این نوع کلسترول تنها در محصولات حیوانی یافت می شود و همان چیزی است که در برچسب های مواد غذایی مشاهده می شود.
• کلسترول خون: این نوع کلسترول در کبد ساخته می شود و همان چیزی است که در آزمایشگاه اندازه گیری می شود.
کلسترول خون و کلسترول غذایی، با اینکه از نظر شیمیایی یکسان هستند، اما این بیانگر یکسان بودن آن ها در هر مورد نیست. به همین دلیل است که تأثیر خوردن کلسترول غذایی بر سلامت می تواند تا حد بسیار زیادی متفاوت از پیامدهای داشتنِ کلسترول خون بالا ( آنچه که در آزمایشگاه های تشخیص پزشکی اندازه گیری می شود ) باشد.
مقدار زیاد کلسترول ال دی ال با بیماری های کرونری قلب در ارتباط است و به آن «کلسترول بد» گویند. لیپوپروتئین ال دی ال کلسترول را روی دیواره رگ ها نشانده و موجب شکل گیری ماده سخت و ضخیمی که همان پلاک کلسترول است می شود. با گذشت زمان پلاک کلسترول موجب ضخیم شدن دیواره رگ و نازک شدن مجرای عبور خون می شود. این فرایند تصلب شرائین ( آتِرو اِسکلِروسیس ) نامیده می شود.
معنی کلمه کلسترول در دانشنامه آزاد فارسی
نوعی استرول سفید و بلورین موجود در سراسر بدن، به ویژه در چربی ها، خون، بافت عصبی و کیسۀ صفرا. در غذاهایی چون تخم مرغ، گوشت و کره نیز کلسترول یافت می شود. کلسترول بالای خون باعث آترواسکلروسیس (سفت شدن سرخرگ ها) می شود. کلسترول بخش جدایی ناپذیر همۀ پوسته های سلول ها و نقطۀ شروع هورمون های استروئید، ازجمله هورمون های جنسی، است. کبد کلسترول را به نمک های صفراوی می شکند که به جذب چربی در دستگاه گوارش کمک می کند و جزء اساسی و ضروری لیپو پروتئینهایند. این پروتئین ها چربی ها و اسیدهای چرب را در خون جابه جا می کنند. مازاد کلسترول لیپوپروتئین کم تراکم (ال دی ال ـ کلسترول) وارد بافت ها شده و در سطح سرخرگ ها رسوب کرده و سبب سفت شدن سرخرگ ها می شوند. کلسترول لیپوپروتئین پُرتراکم (اچ دی ال ـ کلسترول) همانند رفتگر عمل می کند و چربی و کلسترول را از بافت ها به کبد منتقل می کند تا در آن جا تجزیه شوند. ترکیب اچ دی ال ـ کلسترول متغیر است و بعضی از شکل های آن چندان کارآیی ندارد. سطوح کلسترول خون را می توان با کاهش مقدار مصرف الکل و چربی در رژیم غذایی و با جایگزین مقداری از چربی های اشباع شده با چربی های اشباع نشده، تغییر داد؛ که سبب کاهش ال دی ال ـ کلسترول می شوند. بررسی پژوهشگران امریکا در ۱۹۹۹ در زمینۀ کودکان دارای کلسترول بالا ثابت کرد که کنترل سطوح کلسترول از طریق رژیم غذایی زیان آور نیست. براساس پژوهش دیگری در امریکا (۱۹۹۹)، مصرف داروهای پایین آورندۀ کلسترول برای میانسالان نیز به اندازۀ سالمندان تولید می شود. سطح اچ دی ال ـ کلسترول با ورزش افزایش می یابد.
جملاتی از کاربرد کلمه کلسترول
داروهای استاتین که برای کاهش کلسترول خون استفاده می‌کنند، میزان بروز و مرگ و میر ناشی از سکته قلبی را کاهش می‌دهند. آنها اغلب در افرادی که در معرض خطر بالای بیماریهای قلبی عروقی هستند توصیه می‌شود.
این تمرین ورزشی میزان کلسترول خون را کاهش می‌دهد.
شایع ترین عوارض جانبی (که در بیش از ۲۰ درصد بیماران دیده می شود) شامل یبوست، عفونت های دستگاه ادراری (عفونت ساختارهای حامل ادرار)، درد، حالت تهوع (احساس بیماری)، ادم محیطی (تورم)، فشار خون بالا (فشار خون بالا) است. کم خونی (تعداد کم گلبول های قرمز)، سردرد، هایپرکالمی (سطوح پتاسیم خون بالا)، هایپرکلسترولمی (سطح کلسترول خون بالا)، عوارض زخم جراحی، افزایش وزن، افزایش کراتینین سرم (نشانگر مشکلات کلیوی)، هیپوفسفاتمی (کمبود). سطح فسفات خون)، اسهال و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (سرماخوردگی).
در اختلالات دستگاه گوارش معده، کبد، لوزالمعده و روده مؤثر است در اثرات سوخت و سازکلوسیدها، پروتیدها، کلسترول به ویژه اسید اوریک.
کاهش کلسترول مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا نیز قرار گرفته‌است. بر اساس مطالعات انجام شده، با مصرف روزانه جو دو سر، کلسترول خون افراد تا ۱۸ درصد کاهش می‌یابد.
این دسته از لیپوپروتئین‌ها کلسترول را از بافت‌های خارج کبدی به کبد به منظور دفع در صفرا تسریع می‌کنند.
مصرف انواع مختلف چربی ها از جمله چربی های غیر اشباع ترانس، اشباع نشده و غیر اشباع سیس می تواند بر سطح کلسترول در جریان خون تاثیر بگذارد. چربی های غیر اشباع از منابع گیاهی منشاء می گیرند و به دو شکل ایزومرهای سیس و ترانس می باشند. در حالی که چربی های غیر اشباع سیس در ساختار مولکولی خم می شوند، چربی های ترانس خطی هستند. چربی های اشباع که از منابع حیوانی منشا می گیرند نیز ساختار مولکولی خطی دارند. انباشته شدن این چربی ها در دیواره های شریانی می تواند زمانی رخ دهد که سایر اقدامات مثبت برای سلامت جسمانی رعایت نشود و منجر به اثرات منفی بر سلامت شود.
این دارو ساختاری مشابه با کلسترول داشته و از طریق تغییراتی در نفوذپذیری منافذ موجود در غشاء میتوکندری، اثرات محافظت‌کننده بر روی نرون‌ها دارد.