چکنه. [چ ِ ن َ / ن ِ ] ( اِ ) در تداول روستائیان فیض آباد محولات بخش تربت حیدریه ، به معنی خرده مالک است ، چنانکه گویند: آب چکنه یا ملک چکنه یا گله چکنه به معنی آب یاملک یا رمه ای که متعلق به چندین مالک و صاحب است. چکنه. [ چ َ ن َ ] ( اِخ ) مؤلف مرآت البلدان نویسد: «دو قریه است در سر ولایت نیشابور که یکی را چکنه علیا و دیگری را چکنه سفلی نامند و این دو قریه خالصه دیوانی و قدیم النسق اند و هوایی سردسیری دارند و از آب چشمه مشروب میشوند». ( از مرآت البلدان ج 4 ص 352 ). و رجوع به چکنه بالا و چکنه پائین شود.
معنی کلمه چکنه در فرهنگ عمید
۱. خرده مالک. ۲. آب، ملک، یا گله ای که چند مالک داشته باشد. ۳. گله ای که هریک از روستاییان چند گوسفند در آن داشته باشند. ۴. چوپانی که گلۀ گوسفند متعلق به روستاییان را بچراند.
معنی کلمه چکنه در فرهنگ فارسی
خرده مالک، چوپانانی که گله های روستارابچرانند مولف مر آت البلدان نویسد : دو قریه است در سر ولایت نیشابور که یکی را چکنه علیا و دیگری را چکنه سفلی نامند و این دو قریه خالصه دیوانی و قدیم النسق اند و هوایی سردسیری دارند و از آب چشمه مشروب می شوند .
معنی کلمه چکنه در دانشنامه عمومی
چکنه یا چکنه سفلی شهری در بخش سرولایت شهرستان نیشابور استان خراسان رضوی ایران است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱٬۳۸۱ نفر ( در ۴۴۰ خانوار ) بوده است. اهالی آن و اکثر روستاهای تابعه ترک بوده و به ترکی خراسانی تکلم می کنند. سکنه قدیمی این شهر خوانین و بیگ های چکنه اصالتاً از ایل چگنی بوده که در دوران شاه تهماسب یکم صفوی از لرستان به خراسان کوچانده شدند، مردم چگنی ابتدا به رهبری یکی از سرداران خود به نام بوداق خان در خبوشان ساکن و به دستور شاه طهماسب امارت چگنی را تشکیل دادند. در سال ۹۹۷ هجری قمری مقارن با دوران سلطنت شاه عباس بزرگ ایل چگنی ترقی یافت، بوداق خان به لَه لِگی و اتابیگی شاهزاده سلطان حسن میرزا پسر دوم شاه عباس منصوب و حکومت مشهد مقدس نامزد او شد. در سال ۱۰۰۲ هجری قمری بوداق خان چگنی به مقام امیرالامرایی خراسان منصوب و پنج نفر از پسرانش هرکدام به حکومت مناطقی از خراسان رسیدند. مردم چگنی سرولایت خراسان که از اقوام کهن و اصیل لر هستند طی چند قرن سکونت و همزیستی با اقوام ترک خصوصاً ترکان بیات و جمعیت کمتر نسبت به ترک تباران، زبان آنان نیز به ترکی خراسانی تغییر کرده است، همانند چگنی های شمال خراسان که در میان اقوام کرمانج سکونت دارند و زبان آن ها نیز به کردی کرمانجی بدل شده است. بناهای تاریخی اندکی از جمله چندین آسیاب سنگی و حمام قاجاری موسوم به حمام کهنه در شهر چکنه باقیمانده اند. حمام تاریخی شهر چکنه مربوط به دوره قاجار می باشد. بنای اولیه ی حمام تاریخی چکنه مربوط به دوره ی قاجار است، این بنا با انجام تغییراتی کلی در دوره ی پهلوی، متناسب با نیازهای مردم منطقه گسترش یافته و تا حدود سه دهه پیش کاربری خود را محفوظ نگه داشته است. این حمام مانند تمامی حمام های قدیمی، دارای سر درب ورودی، نمازخانه، رختکن، پاشور، نظافتخانه، گلخن و. . . بوده است. با توجه به این که موقعیت منطقه کوهستانی و دارای آب و هوای سرد و خنک است، برای استفاده ی بیش تر از گرمای زمین، این بنا را پایین تر از سطح زمین و به صورت زیرزمینی ساخته اند که با هفت پله به سمت پایین، از ورودی اصلی به رختکن راه دارد. برای ساخت این بنا از مصالح آجر، سنگ و ساروج استفاده کرده اند که با وجود تخریب سقف و گنبد قسمت رختکن و تقریباً نابودی نصف این بنا، پلان کلی همچنان قابلیت تشخیص و شبیه سازی را دارد.
معنی کلمه چکنه در دانشنامه آزاد فارسی
چَکَنِه شهری در استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، و مرکز اداری بخش سرولایت. با ارتفاع ۱,۶۰۰ متر، در منطقه ای کوهستانی در ۱۱۰کیلومتری غرب شمالی مشهد و ۷۳کیلومتری شمال غربی نیشابور، سر راه قوچان به سبزوار، قرار دارد. این شهر با اقلیمی معتدل و خشک در دامنۀ شرقی کوه بی هیم واقع شدهو جمعیت آن۱,۷۰۸ نفر است (۱۳۸۵).
معنی کلمه چکنه در ویکی واژه
[قدیمی] خرده‌مالک. آب، ملک، یا گله‌ای که چند مالک داشته باشد. گله‌ای که هر یک از روستاییان چند گوسفند در آن داشته باشند. چوپانی که گلۀ گوسفند متعلق به روستاییان را بچراند. چکنه در زبان ترکی به معنی جذاب و دارای کشش می باشد. و شهر ترک زبان چکنه جایی است که به دلیل داشتن آب و هوای خوب و دره سرسبز و آب فراوان دارای کشش و جذابیت زیادی در منطقه است.حسن حسن آبادی
جملاتی از کاربرد کلمه چکنه
اولاد بداق خان چگنی در خطه‌ی خراسان در عهد نادری همچنان دارای عزت و اعتبار بوده و ازجمله سرداران تاثیرگذار آن سامان و دولت افشار می‌توان به اوغرلو خان چگنی عضو شورای عالی قوچان و اسدالله بیگ چگنی فرزند باقرآقا بیگ که اکنون اولاد و احفادشان به طوایفی مهمی در خراسان تبدیل شده‌اند به نام‌های طایفه اغورلومییَتخان (کُرد زبان) و طایفه خوانین چکنه (ترک زبان) اشاره کرد.
دو طایفه از ایل چگنی ساکن خراسان خود را از اعقاب امیرالامرا بداق خان چگنی فرمانروای خراسان در دوران صفویه می‌دانند. طایفه خوانین و بیگ های چکنه ساکن بخش سرولایت شهرستان نیشابور که به علت همزیستی با ترکان خراسان به زبان ترکی صحبت می‌کنند. این طایفه نسب خود را به اسدالله بیگ فرزند باقرآقا بیگ چگنی و از اعقاب بداق خان می‌رسانند. طایفه مذکور رجال نامدار و معتبری به جامعه تحویل داده است.
بخش سرولایت(نیشابور شمالی) یکی از بخش‌های شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران است. شهر چکنه مرکز این بخش می باشد.
چگنی های خراسان امروزه در روستاهای بخش سرولایت و مرکز آن چکنه نیشابور سکونت دارند. عده‌ای از چگنی‌های چکنه سرولایت نیشابور در زمان قاجاریان به درگز مهاجرت کردند و در نوخندان سکونت گزیدند و به کشاورزی مشغول شدند. یکی از فرزندان معروف چگنی‌های نوخندان، احمد وفادار قهرمان کشتی کشور می‌باشد.
بخش سرولایت یکی از بخش‌های شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران است. شهر چکنه مرکز این بخش است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱٬۳۸۱ نفر (در ۴۴۰ خانوار) بوده‌است. اکثر اهالی این شهر از ایل چگنی هستند و به علت همزیستی با ترکان بیات و جمعیت کمتر نسبت به ترک‌های خراسان به زبان ترکی خراسانی تکلم می‌کنند.
جمعیت برزنون، طبق سرشماری ۱۳۹۰؛ ۳۵۰۸ نفر (۱۷۴۵ مرد و ۱۷۶۳ زن) مشتمل بر ۱۰۱۴ خانوار می‌باشد. بر پایه این اطلاعات آماری؛ میانگین تعداد اعضای خانوار در این آبادی، کمتر از ۴ نفر (۳٫۴۵ نفر به ازای هر خانوار) است. برزنون، پرجمعیت‌ترین آبادی بخش سرولایت به‌شمار می‌آید و پس از آن: چکنه (۱۸۳۴ نفر)، سلطان میدان (۱۰۰۵ نفر) و زهان (۹۵۱ نفر) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
