وزیر مختار

سپهبدی در سال ۱۳۰۸ سمت وزیر مختار ایران در برن و نمایندگی در جامعهٔ ملل را عهده‌دار شد و نزدیک به چهار سال در آن سمت مستقر بود. پس از اتمام ماموریت، به تهران بازگشت. در هشتم امرداد ۱۳۱۲ محمدعلی فروغی وزیر امورخارجه او را به جای حسنعلی غفاری (معاون‌الدوله) به عنوان معاون خود به مجلس شورای ملی معرفی کرد. کمتر از پنج ماه معاون بود تا به وزیر مختاری ایران در ایتالیا فرستاده شد. در سال ۱۳۱۵ سفیرکبیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی شد و دو سال در آن کشور به سر برد و در ۱۳۱۹ به سمت سفیرکبیری ایران در ترکیه تعیین شد و این سمت را تا سال ۱۳۲۳ دارا بود.

این وضع نه تنها از نظر سیاسی بلکه از نظر غیرت و صیانت حریم خصوصی اندرون شاهی، خون ناصرالدین شاه را به جوش آورد. نوری حتی ادعا کرد که این امر می‌رفت که به بلوایی عظیم با دخالت مردم تهران مبدل شود. شاه تصمیم گرفت که خود شخصاً با ملازمانش به منزل امیر برود و گردن او را بزند. در این موقعیت وزیر مختار روسیه از موضع خود عقب‌نشینی کرد و قزاقان منزل امیرکبیر را ترک کردند. سه ساعت بعد از غروب آفتاب امیرکبیر دستگیر و از درون خانه‌اش بیرون برده شد.

نکته ظریفی که در جزئیات تیتر این روزنامه به چشم می خورد؛ تبدیل تاریخ میلادی فرنگی به هجری شمسی است که بدون ذکر نام ماه‌های ایرانی صورت گرفته است. این تغییر را شاید بتوان نوعی واکنش در برابر بیگانگان و ارج نهادن به تقوم ملی ایرانیان دانست که بی تردید ناشی از افزایش روحیه ملیت گرایی بوده است. همین نگرش، وزیر مختار سفارت بریتانیا را بر آن داشت تا در گزارش خود به کشور متبوعش از دو روزنامه اصفهان (انجمن مقدس و جهاداکبر) خبر دهد، به خصوص که بر ضد خارجه سخن می راندند.

کاوش‌های فرانسوی‌ها در ایران، با مدیریت دمورگان بود. پنج سال بعد، وزیر مختار ایران در پاریس، قراردادی با دولت فرانسه بست که تأکید می‌کرد این امتیاز، ابدی و برای همیشه است اما تغییراتی در آن داد. از آن پس، یافته‌های باستان‌شناسی اگر از جنس طلا و نقره باشند، باید هم‌وزن آن‌ها پول طلا و نقره به دولت ایران پرداخته می‌شد و سایر یافته‌ها به صورت مساوی میان دولت‌های ایران و فرانسه تقسیم می‌شد، به‌جز یافته‌هایی که «در حوالی شوش» پیدا شده بود و بدون هیچ پرداختی، به دولت فرانسه تعلق می‌یافت. این قرارداد، حفظ جان و مال باستان‌شناسان و حمل و نقل و مسکن آنان را به عهده دولت ایران می‌گذاشت، وسایل آنان از پرداخت گمرک معاف و بازدید آن‌ها به‌جز در لب مرز، ممنوع بود.

فردریک استوارت، وزیر مختار هنگ کنگ، در ۱۸۶۱ مدل آموزش مدرن غربی را وارد نظام آموزشی هنگ کنگ بریتانیا کرد. در سال ۱۸۶۲ اولین مدرسه دولتی، کالج ملکه راه اندازی شد.

روز ۳۰ آبان، فردای دستگیری، امیرکبیر از تمامی مناصب خلع شد و دو روز بعد به عنوان یک زندانی به کاشان فرستاده شد. این تبعید ۴۰ روز به طول انجامید. به نگهبانان دستور داده شده بود که با کمال احترام با او رفتار کنند. با این حال همسر وزیر مختار انگلیس که خارج از شهر با کاروان حامل امیر برخورد داشته می‌نویسد که سرنوشت او را به راحتی می‌شد حدس زد. با این وجود، مخالفان امیرکبیر در دربار احتمال می‌دادند که امیرکبیر بار دیگر مورد عنایت شاه قرار گیرد و به قدرت بازگردد.