وحدت و کثرت

اما اصول علم اول دو فن بود: یکی معرفت اله، سبحانه و تعالی، و مقربان حضرت او که به فرمان او، عز و علا، مبادی و اسباب دیگر موجودات شده اند، چون عقول و نفوس و احکام افعال ایشان، و آن را علم الهی خوانند؛ و دوم معرفت امور کلی که احوال موجودات باشد از آن روی که موجودند، چون وحدت و کثرت و وجوب و امکان و حدوث و قدم و غیر آن، و آن را فلسفه اولی خوانند. و فروع آن چند نوع بود، چون معرفت نبوت و شریعت و احوال معاد و آنچه بدان ماند.

غیر و عینی و وحدت و کثرت هم تو مجموع و هم تو تنهایی

مشو ز وحدت و کثرت دوبین، که یک نورست که آفتاب شود روز و شب ستاره شود

در حضرت او وحدت و کثرت دریاب در موج و حباب می‌ نگر یعنی آب

چند جامفرد در جمع روی گشت و دو نیست وحدت و کثرت در دیده صاحب نظران

وحدت از ذاتست و کثرت از صفات وحدت و کثرت بجو از کاینات

ز کثرت سوی وحدت شو ز وحدت سوی کثرت آی ز راه وحدت و کثرت توان دانستن اسما را

وصول وحدت و کثرت به هم معاذالله من و تو شرک بود در برابر ذوالمن

آیت غیب و شهادت را بخوان وحدت و کثرت از آن هر دو بدان

عین عشق از وحدت و کثرت غنی است فارغ از شرح و بیان است ای پسر