ناصرالدین شاه قاجار
معنی کلمه ناصرالدین شاه قاجار در دانشنامه آزاد فارسی
چهارمین پادشاه از سلسله قاجاریه (حک: ۱۲۶۴ـ۱۳۱۳ق) فرزند محمدشاه و مهدعلیا. پس از مرگ پدر در ۱۲۶۴ق عازم تهران شد و در قصر گلستان تاج گذاری کرد و صدارت را به امیرکبیر سپرد. طول دوران سلطنت او قریب ۵۰ سال بود و بیشتر از سایر شاهان قاجار سلطنت کرد. او همسران متعدد داشت و صاحب ۲۷ دختر و پسر بود. از همسرانش امینه اقدس و انیس الدوله بیش از همه مقرب و معتبر بودند. از میان پسرانش، مظفرالدین شاه، ظل السلطان و کامران میرزا شهرت بیشتری دارند و معاریف دختران او عبارت اند از فخرالدوله، فروغ الدوله، ضیاء السلطنه، افتخارالسلطنه، تاج السلطنه، اخترالدوله و عصمت الدوله. ناصرالدین شاه در طول سلطنت خود یک بار به زیارت عتبات عالیات و سه بار به اروپا رفت. از این مسافرت ها، گزارش هایی که یا خود تقریر کرده و یا دیگران نوشته اند، به جای مانده است. ناصرالدین شاه طبع شعر و نقاشی داشت و قدری زبان فرانسه می دانست. دوره کوتاه صدارت امیرکبیر (۱۲۶۴ـ۱۲۶۸) با مخالفت ها و توطئه های آشکار و نهان بعضی شاهزادگان و اعیان و به ویژه مهدعلیا مادر شاه به سر آمد و به عزل و اعدام او منتهی شد و صدارت به میرزا آقاخان نوری از مخالفان سرشناس امیرکبیر رسید. یکی از خدمات بزرگ امیرکبیر، تأسیس مدرسه دارالفنون است که از حمایت های شاه برخوردار بود. این مدرسه چند روزی بعد از عزل امیرکبیر افتتاح شد. آغاز سلطنت ناصرالدین شاه با حوادث مختلفی همراه بود نظیر شورش حسن خان سالار در خراسان و شورش های بابیان مازندران و زنجان و فارس. جنگ های هرات (۱۲۷۲ـ۱۲۷۳ق) و دخالت دولت انگلیس به نفع دوست محمد خان پادشاه کابل و قندهار و تصرف بخش هایی از خاک ایران در بوشهر و خوزستان و انعقاد قرارداد پاریس (۱۲۷۳ق/۱۸۵۷م) سبب جدایی قطعی هرات از ایران و تشکیل کشور افغانستان گردید. دوره ناصرالدین شاه، عصر پیدایش نخستین گرایشات قانون خواهی و دوره انتشار عقاید سیاسی و اجتماعی جدید در ایران است. میرزا حسین خان سپهسالار که در ۱۲۸۸ق به صدارت رسید، خود از طرفداران حکومت قانون بود. نخستین روشنفکران ایران و نویسندگان کتاب ها و رسالات انتقادی و سیاسی و اجتماعی در این دوره هویدا شدند. فتحعلی آخوندزاده و میرزا یوسف خان مستشارالدوله، آثار خود را در این دوره تألیف و منتشر کردند و طرفدارانی به دست آوردند. بعضی مؤسسات تمدنی جدید نظیر تلگراف و خط آهن و بانک در زمان ناصرالدین شاه پدیدار شدند و در کنار آن ها نفوذ سرمایه داری خارجی در ایران قوت گرفت. قزاقخانه ایران در جریان سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا و با استعانت از دولت روسیه تشکیل شد و سریعاً به یکی از سازمان های نظامی روسیه در ایران تبدیل گردید. در این دوره امتیازاتی به دولت ها و اتباع کشورهای روسیه و انگلیس داده شد. یکی از این امتیازات واگذاری خرید و فروش انحصاری توتون و تنباکو به کمپانی انگلیسی رژی بود که سرانجام در ۱۳۰۹ق براثر مخالفت روحانیت و شورش مردم لغو شد. نخستین استقراض خارجی دولت ایران که منشاء بسیاری از مشکلات دولت و مردم ایران گردید، پس از این حادثه و برای پرداخت خسارات ناشی از لغو همین قرارداد صورت گرفت. شهر تهران در این دوره تغییرات بسیار به خود دید و از هر طرف گسترش یافت و با احداث دیواری جدید که صدها متر از محل قدیم آن فاصله داشت، بر مساحت شهر افزوده شد. در این دوره ساختمان ها و خیابان های جدیدی در تهران و شمیران احداث گردید که بعضی از آن ها هنوز پابرجا هستند نظیر شمس العماره، صاحبقرانیه، عشرت آباد، سلطنت آباد، مسجد سپهسالار، ساختمان بهارستان، میدان توپخانه، ساختمان تلگراف خانه، عمارات دوشان تپه، قصر فیروزه، قصر یاقوت و شهرستانک. باغ شاه تهران و باغ طغرلیه شهر ری نیز از ساخته های این دوره است. در زمان ناصرالدین شاه نهر بزرگی از رودخانه کرج جدا کرده و آن را از سمت شمال شرق به شهر آوردند و به این ترتیب بخشی از آب مصرفی مردم شهر فراهم آمد. در دوره ناصرالدین شاه، بعضی از اصلاح طلبان درصدد احیاء اتحاد اسلامی برآمدند و در این راه کوشیدند. سید جمال الدین اسدآبادی که از طرفداران این فکر بود، دو بار به دعوت شاه به ایران آمد (۱۳۰۴ و ۱۳۰۸ق) و با انتشار افکار اصلاح طلبانه خود، هر دو بار اسباب نگرانی شاه را فراهم آورد. یکی از طرفداران جدی و پابرجای او، به نام میرزا رضا کرمانی که از تعدیات کامران میرزا نایب السلطنه به جان آمده بود، برای رفع ظلم و استقرار عدل تصمیم به قتل شاه گرفت و سرانجام او را به هنگام زیارت حرم شاه عبدالعظیم به قتل رسانید و به سلطنت طولانی او خاتمه داد.
معنی کلمه ناصرالدین شاه قاجار در دانشنامه اسلامی
شاه به شکار و هنر علاقه مند بود. شعر می سرود، نقاشی می کشید و به تعزیه علاقه داشت. او سه مرتبه به اروپا رفت که با وجود برخی آثار مثبت، انتقادات بسیاری را نیز به همراه داشت. در دوره ناصرالدین شاه علی محمد باب، موسس فرقه بابیه اعدام شد و پیروانش سرکوب شدند.
در سلطنت ناصرالدین شاه قراردادها و امتیازات بسیاری به کشورهای غربی داده شد که برخی از آن ها موجب مخالفت ها و اعتراضات عمومی شد. این دوران عصر تحولات جهانی و کشمکش میان سنت و مدرنیته بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود و حتی در این محدوده اصلاحاتی را نیز بوجود آورد، با این حال موانع بسیاری برای این امر وجود داشت.
جملاتی از کاربرد کلمه ناصرالدین شاه قاجار
نخستین باغ‌وحش به سبک جدید در ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار احداث شد و جایگاه آن باغ لاله‌زار در محل خیابان لاله‌زار کنونی در تهران بوده‌است. بعدها این باغ به فرح‌آباد منتقل و مرکز باغ‌وحش سلطنتی به‌شمار آمد.
به دلیل هجده سال فتح و تثبیت خستگی‌ناپذیر آقامحمدخان است که ایران (در وسعت امروزی خود) سرانجام تحت سلطنت یک پادشاه واحد قرار گرفت و بدین ترتیب توانست از طوفان‌های قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم عبور کند. بین سالهای ۱۷۸۵ تا ۱۹۲۵، ایران تحت سلطنت قاجار متحد شد. قاجارها باعث وحدت کشوری شدند که پیش از آن سالها در آشوب بود، و تصویری از شکوه و عظمت شاهنشاهی را که آخرین بار در دوران صفویه در قرن ۱۷ دیده شده بود، دوباره زنده کردند. رنگ‌ها و ترتیب آنها در پرچم کنونی ایران در زمان زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار و در زمان صدارت امیرکبیر مدون گردید و برای اولین بار نیز در دوران صدارت امیرکبیر به سال ۱۸۴۹ در سفارت ایران در لندن، پرچم شیر و خورشید ایران برافراشته شد.
در سمت چپ کوه و بش قارداش یک بنای تاریخی که به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده هم‌اکنون پابرجاست و در سالهای قبل چندی از خاندان شادلو بجنورد در آن دفن شده‌اند.
در زبان فارسی کتاب‌هایی درباره این فن در دست است که به «بازنامه» معروف است. بازنامه ناصری که در دوره ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده است از این جمله است. نگارش بازنامه‌های متعدد از روزگاران باستان تاکنون از اهمیت حرفهٔ بازداری، نقش اقتصادی آن و دلبستگی مردمان به این نوع شکار در بسیاری از ممالک خاور و باختر، به ویژه چین و هندوستان و ماوراءالنهر و ایران و بین‌النهرین و مصر و یونان، حکایت دارد.
مطالب فوق برگرفته از کتاب شهریاران کرد و قول مشهور مورخین در باب تاریخ کلیایی و سنقر، از آغاز حکومت شاه اسماعیل صفوی تا عهد محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار است. در واقع علی همت خان و نصیر خان کلیایی با همراهی سایر ایلات غرب مرکزی نقش قابل توجهی در به قدرت رسیدن و تثبیت حکومت زندیان داشته‌اند. از آن پس نام فوج کلیایی بیشتر از پیش بر سر زبان‌ها می‌افتد، به گونه‌ای که در دوره قاجاریان، حرکات قابل توجهی از سوی فوج کلیایی در قالب ارتش ایران و در جریان جنگ‌های هرات و زد و خوردهای گاه‌وبیگاه ایران و عثمانی رخ می‌دهد. از جمله خوانین مورد توجه دربار قاجار، علیمراد خان کلیایی بوده که ناصرالدین شاه فرمان ایل بیگی کلیایی را به او تفویض کرده بود.
بعهد ناصرالدین شاه قاجار که چون او خسروی نامد جهاندار
در زبان فارسی، کتاب‌هایی دربارهٔ این فن در دست است که به «بازنامه» معروف است. بازنامه ناصری که در دوره ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده است، از این جمله است.
قدمت پارک شهر یا باغ محتشم که امروزه پارک اصلی شهر رشت می‌باشد، به دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد. در ۵ شهریور ۱۴۰۱ پیکر هوشنگ ابتهاج شاعر بلند آوازهٔ ایران در این باغ به خاک سپرده شد.
مهمترین واقعه دیگر در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکمرانی نظام الملک بر خوزستان و لرستان اعدام مهرعلی خان فرزند اسدخان بیرانوند و پدر علی مردان خان بود.
از سال ۱۲۷۱ ق / ۱۸۵۵ م، تحرک تازه‌ای در منطقه پدید آمد. سپاه ناصرالدین شاه قاجار هرات را تصرف کرد، ولی این‌بار هم براثر حملات دریایی انگلیسی ها به سواحل ایران در بوشهر ناچار از عقب‌نشینی شد. حال دیگر انگلستان به این نتیجۀ قطعی رسیده بود که وجود افغانستانی نسبتاً نیرومند و یکپارچه و دوست انگلیس، بیشتر از کشوری پاره‌پاره به سود امنیت هند است. پس در معاهدۀ دیگری که دو سال بعد میان حاکمان انگلیسی هند و نمایندۀ امیر، پسرش محمداعظم خان بریچ، در جمرود منعقد شد، حکومت مذکور پرداخت پول و سلاح را به امیر برای مقابله با ایران تعهد کرد و البته پای انگلیسی ها نیز دوباره به افغانستان باز شد[۶۴]
این روستا در دهستان دهسرد قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۴۰ نفر (۱۰ خانوار) بوده‌است.و یورد قشلاقی طایفه غجه بئگلو از عصر ناصرالدین شاه قاجار تا کنون است که با گذشت بیش از ۱۵۰سال هنوز هم توسط نوادگان غجه بئگلوها اداره می‌شود و زبان آنها ترکی قشقایی است.