معنی کلمه زیارت قبور در دانشنامه اسلامی
در کتب شیعی روایات زیادی درباره تشویق به زیارت رفتن قبور وجود دارد . از این روایات، استحباب زیارت قبور، متوجه شدن و شاد گشتن روح میت نسبت به زیارت رفتن او، نحوه سلام دادن بر مردگان و دعا کردن برای آنها برداشت می شود:۱. در روایتی "محمّد بن مسلم" می گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم؟ آیا مردگان را زیارت کنیم؟ فرمود: بله. عرض کردم: آیا وقتی ما به زیارتشان می رویم، آنان صدای ما را می شنوند؟ فرمود: بله، به خدا سوگند، چنین است، مسلّما آنان از آمدن شما خبردار شده و شادمان می گردند و با شما انس می گیرند.محمد بن مسلم می گوید: عرض کردم: وقتی به زیارت ایشان رفتیم چه بگوییم؟فرمود: بگو:«بار خدایا زمین را از پهلوهای ایشان دور ساز (کنایه از آن که فشار قبر را از ایشان بگردان) و روان هایشان را به سوی خود بالا بِبَر، و از جانب خویش خشنودیت را پیشبازشان بفرست، و از رحمتت، همنشینی برای آنان بگمار که دلتنگی و تنهایی شان را مبدّل به أنس و آرامی کند و وحشتشان را مبدل به أمن ساز؛ چرا که تو بر هر چیز توانایی.» ۲. محمد بن مسلم از امام جعفر صادق و ایشان از امیر الم ؤمنین چنین نقل کرده اند که:به زیارت مُرده های خود بروید. آنها از زیارت شما شاد می شوند. ۳.محمّد بن احمد بن یحیی می گوید: من در «فید» (شهرکی است بین کوفه و مکّه) بودم و به همراه علی بن بلال به طرف قبر محمّد بن اسماعیل بن بزیع می رفتیم، علی بن بلال به من گفت: صاحب این قبر از حضرت رضا(ع) برای من نقل کرد که آن حضرت فرمودند: کسی که بالای قبر برادر مؤمنش رفته و دست روی آن گذارده و سوره «انّا انزلناه» را هفت مرتبه بخواند، از روز فزع اکبر در امان می باشد. ۴. "عبد الله بن سنان" می گوید: به امام صادق عرض کردم: سلام کردن بر مرده های گورستان روا است؟ ایشان فرمود: آری، به این صورت که می گوئی:«سلام بر خفتگان این سامان از مسلمانان و مؤمنان. شما طلیعه کاروان ما بودید و ما - اگر خدا بخواهد- به شما ملحق می شویم.» ۵. در کتاب «من لا یحضره الفقیه» چنین نقل شده: حضرت فاطمه(س) هر روز شنبه صبحگاهان به زیارت قبور شهدا می رفت و به سر قبر حمزه می آمد و از خداوند، طلب رحمت و مغفرت برای او می کرد. روایات شیعه، در باب زیارت قبور بسیار زیاد است که به جهت اختصار بر همین مقدار کفایت می شود.
روایات اهل سنت
روایات اهل سنت را می توان به چند دسته تقسیم کرد:o دسته اول:روایاتی که از آنها برداشت می شود در یک مقطع زمانی خاصی، اصل زیارت قبور ممنوع اعلام شده بود؛ اما پس از مدتی این منع توسط پیامبر برداشته شد. برخی از این روایات عبارتند از:بریده از پیامبر اکرم (ص) چنین نقل می کند:«من قبلاً از زیارت قبور نهیتان می کردم؛ اینک زیارتشان کنید.»
چند نکته
الف) در کتب اهل سنت این دسته از روایات، از افرادی مانند حضرت علی(ع)، ام سلمه، عایشه، انس بن مالک، جابر، ابو بریده، ابو سعید خدری نیز نقل شده است . ب) در کتب اصول فقه اهل سنت، یکی از مثال های رایج برای نسخ روایت توسط روایت دیگر، همین احادیث زیارت قبور می باشد. ج) بحث دیگری که راجع به این دسته از روایات در علم اصول، مطرح است این است که آیا امر پس از نهی ، دلالت بر وجوب دارد یا اینکه دال بر استحباب یا اباحه می باشد.این بحثی جدّی در علم اصول فقه می باشد که منشأ نظرات گوناگونی شده است. بنا بر هر مبنایی که پذیرفته شد حکم به وجوب و استحباب و اباحه زیارت قبور رفتن، مشخص می شود. د) در این احادیث نقل شد که در صدر اسلام، نهی از زیارت قبور وجود داشته است و سپس آن نهی برداشته شده است.
حکمت نهی از زیارت قبور در صدر اسلام
...
[ویکی شیعه] زیارت قبور، از سنت های اسلامی و شیعی که بنابر برخی از آیات قرآن کریم و روایات مختلف از پیامبر(ص) و معصومین، مستحب دانسته شده است. زیارت قبور، یکی از اعمال مورد اهتمام مسلمانان بوده و در این باره تفاوتی میان اهل سنت و شیعیان نیست. سیره پیامبر اکرم، عمل صحابه، سیره مسلمانان و همچنین فتاوای علمای مذاهب اربعه اهل سنت و مذهب شیعه، از واضح ترین دلایل فضیلت زیارت قبور است.
ابن تیمیه، با تمسک به روایت شدّ رحال، زیارت شرعی را محدود به سلام و دعا بر میت دانسته و سایر کارها از جمله سفر برای زیارت را بدعت و شرک قلمداد کرده است. بسیاری از علمای سنی و شیعه، نظریات ابن تیمیه را در آثار خود ردّ کرده و روایت شدّ رحال را به معنای فضیلت فراوان زیارت سه مسجد مذکور در حدیث دانسته اند.
توجه به آیات قرآن کریم، فتاوای اهل سنت و شیعه درباره زیارت، و همچنین اتکا به سیره عملی رسول خدا(ص)، اهل بیت، بزرگان صحابه، تابعین، علما و مسلمانان، نشان می دهد که زیارت قبور، به ویژه زیارت قبور صالحان و انبیا و در رأس آنان پیامبر اسلام، فضیلت دارد و بر آن تأکید شده است.
[ویکی اهل البیت] از جمله کارهای مستحب، زیارتِ قبور اولیا، شهدا، صالحان و مؤمنان است. برخی از آداب زیارت قبور مؤمنان چنین است:
«السَّلامُ عَلَی أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُوْمِناتِ وَالْمُسْلِمِینَ الْمُسْلِماتِ، أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ انّا بِکُمْ إِنْشَاءَاللَّهُ لاحِقُونَ».
محمدحسین فلاح زاده ، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، نشر مشعر، تهران ، چاپ اول، ص43.