سرح

گر توام عبد الله بن سرح خواتنی باک نیست من به دل کعبم مسلمان‌تر ز سلمان آمده

و روی عن ابن عباس قال: کان عبد اللَّه بن ابی سرح یکتب هذه الآیة لرسول اللَّه (ص) فلما انتهی الی قوله: «خَلْقاً آخَرَ» عجب من تفصیل خلق الانسان فقال، فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ، فقال النبی اکتب هکذا انزلت‌

پس عمر گفت برخیزید از حضرت نبوت که شما را در لعنت خدا آید و غضب او. پس رسول عمر را فرمود تا ایشان را از مدینه بیرون کند. آن ساعت جبرئیل فرو آمد و آیت آورد: یا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ و لا تنقض العهد الّذی بینک و بینهم وَ لا تُطِعِ الْکافِرِینَ من اهل مکة یعنی ابا سفیان و عکرمه و ابا الاعور وَ الْمُنافِقِینَ من اهل المدینة یعنی عبد اللَّه بن ابیّ و عبد اللَّه بن سعد ابن ابی سرح و طعمة ابن ابیرق. و معنی اتَّقِ اللَّهَ ای اثبت علی التّقوی و دم علیها، کقوله یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا و کالرّجل یقول لغیره و هو قائم: قم هاهنا. ای اثبت قائما، و قیل الخطاب مع النّبیّ (ص) و المراد به هو و امّته، بدلیل قوله: إِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیراً ذکره بالجمع. و قیل وَ لا تُطِعِ الْکافِرِینَ وَ الْمُنافِقِینَ فیما یسئلونک من الرفق بهم و لا فی غیره. و قیل و لا تطعهم فیما یسئلونک من ابعاد الفقراء عنک لیجالسوک إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً بما یکون قبل کونه حَکِیماً بخلقه قبل خلقه. و قیل: علیم بما یضمرونه من الخلف و الغدر و بما یضمره الفقراء من الایمان و الحقّ.

گر مسلمان بود عبدالله بن سرح از نخست باز کافر گشته و در راه کفران آمده

دشت از لاله شود سرح چو صحن شنگرف کوه از سبزه شود سبز چو سطح زنگار

غمت جز با دلم خوش در نیاید سرح جز با تو سرکش در نیاید

مزن آتش به من ای مه ز داغ هجر خویش امشب مبادا دود من راه دمیدن بر سرح بندد

أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ. این آیه در شأن سران منافقان فرو آمد: عبد اللَّه ابی سلول و عبد اللَّه بن سعد بن ابی سرح و عبد اللَّه بن نبتل که با جهودان که غضب و سخط اللَّه بر ایشانست دوستی داشتند و اسرار مؤمنان با ایشان می‌گفتند و در عداوت رسول (ص) با یکدیگر عهد می‌بستند. ربّ العالمین گفت: ما هُمْ مِنْکُمْ وَ لا مِنْهُمْ. این منافقان نه بر دین شمااند که مؤمنان‌اید، و نه از جمله جهودان‌اند. همانست که جای دیگر گفت: «مُذَبْذَبِینَ بَیْنَ ذلِکَ لا إِلی‌ هؤُلاءِ وَ لا إِلی‌ هؤُلاءِ».