عباس میرزا

این کتاب توسط چند مترجم به فارسی نیز برگردانده شده‌است. اولین ترجمهٔ فارسی آن توسط میرزا رضا تبریزی تحت عنوان تاریخ تنزیل و خرابی دولت روم به سفارش عباس میرزا انجام گرفت. این ترجمه کامل نبود و در ربع دوم قرن نوزدهم میلادی صورت گرفت.

اسکندر میرزا شاهزاده قاجار و پسر ششم عباس میرزا بود.

اکثر خط خود عباس میرزا است مگر یکی که خط منشی اوست که شاید قائم مقام باشد .

پانزده روز پس از صدور حکم جهاد و آغاز جنگ از طرف مجتهدین نجف و ایران، لشکر روسیه تزاری به فرماندهی ژنرال پاسکویچ وارد تبریز شد، میرفتاح به همراه جمع بزرگی از مردم شهر به پیشباز لشکر اشغالگر شتافت. وی حتی برای یاری رساندن بیشتر به روس‌ها، مردم را بر ضد عباس میرزا شوراند؛ کار تا جایی پیش رفت که مقلدینش کاخ عباس میرزا را غارت کردند و انبارهای آذوقه، اسلحه‌خانه‌ها و زرادخانه‌ها (به ویژه کارخانه توپ‌ریزی) را دست‌نخورده تحویل سپاهیان روسیهٔ تزاری دادند.

امیر خان سردار با عباس میرزا و برخی از اطرافیان او اختلافاتی داشت. جهانگیر میرزا می‌نویسد: «امیر خان سردار با میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام در کمال بی‌صفائی بود.» او در مأموریت به «اردوی قراباغی» به تهاون و جبن متهم شد. این اتهام را در نوشتهٔ جهانگیر میرزا پسر عباس میرزا می‌خوانیم که تهور سردار را در نبرد زَکَم گنجه و کشته شدنش را، یک نوع خوش‌خدمتی برای تبرئهٔ خویش و جبران سستی و بی‌خدمتی او در مأموریت اهر قلمداد کرده است.

-الله یار خان قلیچی نیز، از امرا و بزرگان خراسان بود، در سال ۱۲۱۰ ه. ق. آغا محمد خان قاجار، که برای ضمیمه کردن خراسان به سایر قسمت‌های متصرفی خود به خراسان آمد، و شاهرخ شاه افشار را که کور بود و چندان اقتداری نداشت از سلطنت خلع نمود و برای اخذ جواهر مورد شکنجه قرار داد سپس به مازندران فرستاد که در اثر آن شکنجه‌ها در بین راه درگذشت. الله یار خان قلیجی در آن موقع حاکم سبزوار بود، و از آغا محمد خان اطاعت کرد، ولی به مخالفت فتح علی شاه برخاست بعداً در سال ۱۲۱۶ ه. ق. با وساطت عباس میرزا نایب السلطنه مورد عفو و بخشایش قرار گرفت، فتح علی شاه، طرلان خانم دختر الله یار خان قلیچی را به زنی گرفت.

دودمان ایرج اسکندری به عباس میرزا ولیعهد می‌رسد. ایرج اسکندری در ۱۲۸۶ در تهران متولد شد. پدرش یحیی میرزا اسکندری از شاهزادگان مشروطه‌خواه و عمویش سلیمان میرزا اسکندری بود. «یحیی میرزا» پسر محسن میرزا کفیل الدوله بود و او هم فرزند محمد طاهر میرزا و ایشان هم فرزند اسکندر میرزا و اسکندر میرزا نیز پسر عباس میرزای ولیعهد بود. اسکندری نخست در مدرسه سپهر، سپس در دارالفنون و بعد در مدرسهٔ علوم سیاسی درس خواند. ۱۸ ساله بود که مدرسه سیاسی را تمام کرد و در بیست سالگی، بنا بر وصیت پدرش و به همت پدربزرگش، برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت و در آنجا حقوق خواند.

امیرکبیر شاه را نصیحت می‌کرد با ملایمت با برادر ناتنی اش رفتار کند. این توصیه‌ها را دشمنان علامت دل بستگی صدر اعظم به برادر ناتنی شاه تعبیر کردند. بعید هم نیست که صدراعظم عباس میرزا را حربه مناسبی برای مهار زدن بر خشم و بد خلقی شاه دیده باشد.

از امیر خان سردار ۱۲ نامه و گزارش و یادداشت برجای مانده است که ۹ نامه از آن‌ها به خط خود اوست و اطلاعات ارزنده‌ای از جزئیات مسائل نظامی و دیوانی آن روز پشت جبههٔ جنگ (منطقهٔ اهر و ارسباران) دربردارد. این نامه‌ها از قدیمی‌ترین نمونه‌های ساده‌نویسی به زبان فارسی می‌باشند و مانند نامه‌هایی هستند که از عباس میرزا باقی‌مانده است.