سجده بر خاک

معنی کلمه سجده بر خاک در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] سجده بر خاک (سیره نبوی). امروزه شیعیان برخلاف اهل سنت بر مهر و امثال آن سجده می کنند. در این مقاله به این موضوع می پردازیم که آیا رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) مثل شیعیان امروزی بر مهر و امثال آن سجده می کردند و اینکه مهر در نماز از چه زمانی و توسط چه کسی استفاده شد؟
آن چه که قطعی است در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) مهری به این صورت که الآن در میان شیعیان رایج است وجود نداشته است و آن حضرت بنا بر اتفاق شیعه و سنی بر خاک، سنگ و حصیر سجده می کرده و هرگز بر فرش، سجاده، لباس و... که الآن اهل سنت بر آن سجده می کنند، سجده نمی کرده است و سجده بر چنین چیزها از بدعت هایی است که در میان اهل سنت رایج شده است.نخستین کسی که بر تربت امام حسین (علیه السّلام) سجده کرد، امام زین العابدین (علیه السّلام) بود که بعد از دفن سیدالشهداء (علیه السّلام) مقداری از خاک آن حضرت را برداشت و به مدینه برد و خود و اهل بیت رسول خدا بعد از آن بر خاک سید الشهداء سجده می کردند.شیعیان نیز با تاسی به ائمه اهل بیت (علیهم السّلام) که یکی از ثقلین هستند، سجده بر تربت سید الشهداء را مستحب می دانند و بر این کار مداومت می کنند.
سجده پیامبر بر زمین
شیعه و سنی اتفاق دارند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بر زمین سجده می کرده و می فرموده است:«اعطیت خمسا لم یعطهن احد قبلی... وجعلت لی الارض مسجدا وطهورا؛
بخاری، محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، ج۱، ص۷۴.
از ابن عباس نقل شده است که می گفت:«ان النبی (صلی الله علیه و آله وسلّم) سجد علی الحجر؛
الحاکم النیسابوری، أبوعبدالله، المستدرک، ج۱، ص۶۴۶.
...

جملاتی از کاربرد کلمه سجده بر خاک

عافیت تشنهٔ بیقدری بود سجده بر خاک مذلت کردم
چون خیل ملک یکایک اوراق درخت آیند فرود و سجده بر خاک کنند
آدم علمش تجلّی گر کند ابلیس را سجده بر خاک آورد از روی عجز و انکسار
کردگاری شه ‌که در باغ جنان روح ملک سجده بر خاک ره حوا و آدم‌ کرد باز
بعد از آن عرض می کند آنچه مضمون آن این است که «ای خدا بگردان مرا از کسانی که به جهت قرب خود برگزیده، و از برای مودت خود خالص ساخته، و به ملاقات خود او را مشتاق کرده، و به قضای خود او را خشنود و راضی گردانیده، و به دیدار خود بر او منت گذارده، و رضای خود را به او عطا فرموده، و از دوری و افتادن از نظر خود او را پناه داده ای و دل او را واله اراده خود ساخته ای و از جهت خود او را اختیار کرده ای و به جهت محبت خود دل او را فارغ نموده ای بار پروردگار را بگردان مرا از آن کسانی که شیوه ایشان نشاط و میل به راه تو است و عادتشان ناله و آه در درگاه تو رویهای ایشان در سجده بر خاک مذلت و خواری، و اشک چشمهایشان از خوف بر رخسارشان جاری است دلهایشان به قید محبت تو بسته، و خاطرهاشان ازهیبت تو شکسته.