معنی کلمه عبدالله بن سبا در دانشنامه اسلامی
کمتر کتابی از عامه مربوط به تاریخ اسلام است که به «عبد الله بن سبأ» نپرداخته باشد. او چهره ای است که به شکل های گوناگون به تصویر کشیده شده است: او را شخصی که مردم را دعوت به الحاد و شرک نموده، و از افکار و عقاید یهودیت دفاع می کرده معرفی نموده اند، یا شخصی که منشأ انتشار افکار باطل در میان جامعه اسلامی، و به گمراهی کشیدن گروه زیادی از صحابه بوده است. او را عامل فتنه و اولین محرک در شورش بر ضدّ عثمان معرفی کرده اند که منجر به قتل خلیفه شد و بعد از آن تمام جنگ ها و فتنه ها را به او نسبت داده اند که سبب کشته شدن هزاران نفر از صحابه و تابعین شد. از طرفی دیگر، برخی از عقاید مهمّ و اصولی شیعه از قبیل: قول به نص، رجعت و... را به او نسبت داده اند و در حقیقت او را به عنوان مؤسس شیعه معرفی کرده اند، تا چهره شیعه را از این منظر مخدوش نمایند: از این رو لازم است موضوع فوق را بررسی کنیم که آیا عبد الله بن سبأ شخصیتی حقیقی است یا خرافی؟ آیا او جایگاهی در فتنه ها داشته است؟ آیا او حقیقتاً مؤسسس مذهب شیعه امامیه بوده است؟ مذهب شیعه چه ارتباطی با او داشته است؟
[ویکی فقه] عبد الله بن سبأ: شخصی که مردم را دعوت به الحاد و شرک نموده، و از افکار و عقاید یهودیت دفاع می کرده معرفی نموده اند، یا شخصی که منشأ انتشار افکار باطل در میان جامعه اسلامی، و به گمراهی کشیدن گروه زیادی از صحابه بوده است. او را عامل فتنه و اولین محرک در شورش بر ضدّ عثمان معرفی کرده اند که منجر به قتل خلیفه شد و بعد از آن تمام جنگ ها و فتنه ها را به او نسبت داده اند که سبب کشته شدن هزاران نفر از صحابه و تابعین شد.
کمتر کتابی از عامه مربوط به تاریخ اسلام است که به «عبد الله بن سبأ» نپرداخته باشد. او چهره ای است که به شکل های گوناگون به تصویر کشیده شده است: او را شخصی که مردم را دعوت به الحاد و شرک نموده، و از افکار و عقاید یهودیت دفاع می کرده معرفی نموده اند، یا شخصی که منشأ انتشار افکار باطل در میان جامعه اسلامی، و به گمراهی کشیدن گروه زیادی از صحابه بوده است. او را عامل فتنه و اولین محرک در شورش بر ضدّ عثمان معرفی کرده اند که منجر به قتل خلیفه شد و بعد از آن تمام جنگ ها و فتنه ها را به او نسبت داده اند که سبب کشته شدن هزاران نفر از صحابه و تابعین شد. از طرفی دیگر، برخی از عقاید مهمّ و اصولی شیعه از قبیل: قول به نص، رجعت و... را به او نسبت داده اند و در حقیقت او را به عنوان مؤسس شیعه معرفی کرده اند، تا چهره شیعه را از این منظر مخدوش نمایند: از این رو لازم است موضوع فوق را بررسی کنیم که آیا عبد الله بن سبأ شخصیتی حقیقی است یا خرافی؟ آیا او جایگاهی در فتنه ها داشته است؟ آیا او حقیقتاً مؤسسس مذهب شیعه امامیه بوده است؟ مذهب شیعه چه ارتباطی با او داشته است؟
عبدالله سبا از دیدگاه طبری
بنا به نقل طبری و دیگران، در زمان عثمان شخصی یهودی به نام عبد الله بن سبأ از « صنعاء » اسلام را اختیار نمود، و افکار خود را با مسافرت هایی که به بلاد اسلامی، مانند: کوفه، شام، مصر و بصره داشت رواج می داد.و او معتقد به رجعت پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ همانند رجعت حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ بود. هم چنین باور داشت که برای هر پیامبری جانشینی است و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ جانشین رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ و خاتم الأوصیا است. عثمان غاصب حقّ این وصی بوده و بر او ظلم کرده است؛ از همین رو بر امت اسلامی است که قیام نموده، و عثمان را از اریکه خلافت به زیر کشیده، و حکومت را به حضرت علی ـ علیه السّلام ـ واگذرا کنند. در این میان گروهی از اصحاب، امثال: ابی ذر، عماربن یاسر، محمد بن ابی حذیفه، عبد الرحمن بن عدیس، محمد بن ابی بکر، صعصعه بن صوحان عبدی، مالک اشتر و دیگران فریب افکار او را خورده و به او گرویدند، و درنتیجه این تحریک ها، جماعتی ازمسلمانان بر خلیفه وقت قیام و شورش نموده و او را به قتل رساندند، و حتی همین گروه در جنگ جمل و صفین نیز دخالت اساسی داشتند....
تهمت انتساب شیعه به عبد الله بن سبأ
همان گونه که قبلاً اشاره شد، هدف از جعل این قضیه اتهام وارد کردن به شیعه است در این که مؤسس آن، شخصی یهودی الأصل است که با نشر افکار خود نه تنها فرقه ای را در جامعه اسلامی ایجاد نمود، بلکه سبب نشر افکار یهودیت و ایجاد تفرقه و تشتّت در میان جامعه اسلامی گردید. اینک به برخی از افراد که این تهمت و وصله ننگین را به شیعه امامیه نسبت می دهند اشاره می کنیم:
قائلین به عبدالله سبا
...
[ویکی شیعه] عبد الله بن سباء یا عبدالله بن سوداء (دهه ۳و ۴ از قرن اول هجری) از شخصیت های جنجالی تاریخ اسلام که منابع تاریخی و رجالی حکایات متناقضی درباره وی نقل کرده اند. نام ابن سبا اولین بار توسط طبری در کتاب تاریخ الامم و الملوک ذکر شده است. بسیاری از عالمان شیعه و سنی درباره منبعی که طبری در این موضوع از آن استفاده کرده است تشکیک کردهاند. برخی منابع تاریخی اهل سنت او را مؤسس مذهب شیعه معرفی کرده، برخی محققان وی را از غلات و مورد لعن اهل بیت پیامبر اسلام ذکر کرده اند، بعضی پژوهش ها نیز از اساس، وجود چنین شخصی را انکار کرده و او را ساخته و پرداخته معارضان و دشمنان شیعه می دانند. درباره ابن سبا تک نگاری های متعددی وجود دارد که معروف و مفصل ترین آن ها کتاب عبد الله بن سبا و اساطیر اخری اثر عالم شیعه علامه سید مرتضی عسکری است.
گوناگونی نظرات درباره ابن سبا از اثبات وجود او و ایفای نقش های حیاتی در تاریخ اسلام تا انکار وجود خارجی چنین شخصیتی را شامل می شود. به طور کلی مطالعات تاریخی درباره شخصیت عبد الله بن سبا، منجر به این نتایج میشوند:
منابع مهم و قدیمی تر تاریخ اسلام مانند «طبقات» ابن سعد (۱۶۸-۲۳۰ق) و «انساب الاشراف» بلاذری (متوفی ۲۷۹ق) در ضمن نقل حوادث دوران خلافت عثمان و جریان کشته شدن او، هیچ نامی از ابن سبا نبرده اند و در واقع به وجود چنین شخصی اشاره ای نداشتهاند. در کتاب الغارات تالیف ابراهیم بن محمد ثقفی (متولد۲۷۳ق) در ضمن روایتی نام عبدالله بن سبا آمده است همان روایت با همان مضمون در کتاب الامامة و السیاسة تالیف ابن قتیبه (متوفی۲۷۶ق) نیز آمده با این تفاوت که به جای عبدالله بن سبا از عبد الله بن وهب راسبی نام می برد؛ در نهایت بلاذری در کتاب انساب الاشراف قضیه این دو روایت را حل می کند و با نقل همان روایت می گوید عبد الله بن وهب راسبی (از خوارج افراطی که علی (ع) را منکر خدا می نامید) همان ابن سبا است.
[ویکی شیعه] عبدالله بن سبا (ابهام زدایی). عبدالله بن سبا ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد: