سَعْد بن مُعاذ ( ـ مدینه ۵ق) از صحابۀ پیامبر (ص)؛ رئیس قبیلۀ اوس و از بزرگان انصار. مردی شجاع و جدی بود و منافقین را خوب می شناخت و نسبت به امام علی (ع) خضوع و ارادت داشت. در بَدر و أُحُد شرکت کرد. حکایت داوری او راجع به بنی قریظه مشهور است. در غزوۀ خندق مجروح شد و براثر آن وفات یافت. پیامبر (ص) از نزول هزاران فرشته در تشییع او خبر دادند.
معنی کلمه سعد بن معاذ در دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] ابوعمرو سعد بن مُعاذ(درگذشت: ۵ق) از اصحاب پیامبر اسلام (ص) و رئیس قبیله اوس بود که پس از بیعت عقبه اول، به دست مصعب بن عمیر در مدینه اسلام آورد و به تبعیت از او، تمام خاندانش مسلمان شدند. وی در جنگ بدر و احد جنگید و از نزدیکان و مستشاران پیامبر (ص) بود. در جریان پیمان شکنی بنی قریظه و پس از شکست ایشان از سربازان اسلام، سعد به عنوان حَکَمِ ایشان انتخاب شد. در جنگ خندق زخمی شد و از این زخم درگذشت. نقل شده که پیامبر (ص) فرمود: در تشییع جنازۀ وی هزاران مَلَک شرکت داشته اند. در منابع اهل سنت، آمده است که مرگ وی عرش الهی را به لرزه درآورد! سعد بن مُعاذ بن نعمان بن امرؤالقیس بن زید بن عبدالاشهل، کنیه اش ابوعمرو، مادرش کبشه دختر رافع بن معاویه بن عبید و پسر خاله اسعد بن زراره بود. سعد به دست مصعب بن عمیر در مدینه (بین دو پیمان عقبه) مسلمان شد و با اسلام آوردنش تمام افراد خاندان عبدالاشهل مسلمان شدند. این خاندان نخستین خاندانی هستند که زن و مرد ایشان همگی اسلام آوردند.
جملاتی از کاربرد کلمه سعد بن معاذ
این جنگ زمانی آغاز شد که پیامبر به کاروان قریش در بدر دست نیافت و چون متوجه نزدیک شدن سپاه اعزامی از مکه شد، با یاران خود مشورت کرد؛ اما به آمادگی مهاجران و نظرات آنان اکتفا نکرد و از انصاریان حاضر نیز نظر خواست زیرا انصار طبق پیمان عقبه دوم متعهد به نصرت پیامبر در خارج از مدینه نبودند، آنگاه سعد بن معاذ از سران انصار برخاست و خود و دیگر انصار حاضر را تابع پیامبر و وحی الهی دانست، از این روی حمایت یثربیان که تا این زمان محدود به دفاع از مهاجران در یثرب بود از آن فراتر رفت و به دیگر رویاروییهای پیامبر تسری یافت. حضور یثربیان در لشکرکشیهایی چون بدرالموعد، سویق، خیبر، فتح مکه، موته ،تبوک و غزوات دیگر نشانی از این امر است.
و دلیل بر آن خبر عطیه قرظی است، قال: کنت فیمن حکم فیهم سعد بن معاذ (رض)، فشکّوا فیّ امن الذّریة انا ام من المقاتلة؟ فقال رسول اللَّه (ص): انظروا فان کان قد أنبت، و الّا فلا تقتلوه، فانظروا، فاذا عانتی لم تنبت، فجعلونی فی الذّریّة، و لم اقتل.