قوه واهمه

معنی کلمه قوه واهمه در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] درباره نفس گفته شده که برای انجام افعال خود احتیاج به قوای متعددی دارد، در یک تقسیم بندی اولی قوای نفس به سه دسته قوای نفس نباتی، حیوانی و انسانی تقسیم می شوند.
طبق یک تقسیم بندی قوای حیوانی به قوای محرکه و مدرکه تقسیم می شوند. قوای محرکه قوایی هستند که اختیار دار امور حرکتی بدن هستند و قوای مدرکه قوایی هستند که امر ادراک را عهده دارند. قوای مدرکه به دو دسته قوای باطنی و قوای ظاهری تقسیم می شوند. یکی از قوای باطنی که معانی جزئی نظیر "دوستی زید" و "دشمنی عمرو" را درک می کند، (یعنی معانی که در ذهن در قالب یک صورت یا شکل منعکس نمی شود) قوه واهمه یا وهمیه نامیده می شود.
معانی بکار رفته درباره محسوسات
ما در بعضی شرایط در مورد محسوسات احکامی را صادر می کنیم و معانی را به کار می بریم که نمی توانیم آن معانی را حس کنیم. این معانی دو حالت دارند:۱. یا اصلا در طبیعت شان محسوس نیستند.۲. یا محسوس هستند ولی وقتی ما می خواهیم حکم را بیان کنیم آن معنا را حس نمی کنیم. برای واضح شدن مطلب آن را با مثال بیان می کنیم.
← مثال
صدر المتالهین می گوید: اگر چه به نظر ما وهم غیر از قوای دیگر است ولی ذاتی مغایر با عقل ندارد. به همین جهت ادراکاتی که به واهمه نسبت داده می شوند در واقع همان ادراکات عقلی اند که بواسطه اضافه شدن به یک مصداق جزئی، کلیت خود را از دست داده اند. مثلا ما مفهوم کلی عداوت و محبت را توسط عاقله درک می کنیم و سپس قیدی به آن افزوده مفاهیمی نظیر "عداوت زید" و "محبت عمرو" را که مفاهیمی خاص و مقید هستند بدست می آوریم. پس قوه واهمه همان قوه عاقله است که مدرکات خود را به صورت مقید درک می کند. به تعبیر فلاسفه وهم عقل ساقط است، یعنی قوه واهمه مرتبه پایین از عقل است. معانی که توسط قوای ادراکی مانند حس مشترک و قوه واهمه درک می شوند هر کدام در جایی ذخیره می شوند، همانطور که حس مشترک خزانه ای به نام قوه خیال دارد که صور ادراک شده در آن ذخیره می شوند قوه واهمه نیز دارای خزانه ای است که معانی را که درک کرده در آنجا ذخیره می شوند. این خزانه قوه حافظه نام دارد.
شان قوه واهمه
...

جملاتی از کاربرد کلمه قوه واهمه

اسباب بازی عبارت است از ابزار و وسایلی که ویژگی‌های بالقوه درون کودک را به فعلیت می‌رساند؛ چه در در جهت درست یا غلط. چون شیطنت هم وجود دارد که شامل غضب و وهم و غنا و شهوت می‌شود. بازی کامپیوتری هم اسباب بازی مجازی است که قوه واهمه را تقویت می‌کند و کودک خیال‌پرداز و متوهم بزرگ می‌شود، چون در محیط مجازی بازی محدودیت‌های عالم واقعی وجود ندارد، ذهن کودک هم با آن شکل می‌گیرد. پس ابزاری که باعث رفع نیاز یا تسهیل رفع نیازهای کودک می‌شود، اسباب بازی است. البته این تعریف یک تعریف قراردادی است، ممکن است تعریف علمی اسباب بازی چیز دیگری باشد.
بلکه بسا باشد که قوه شهویه چنان غلبه نماید که قوه دین را مضمحل و خوف خدا را از دل زایل نموده، آدمی را به ارتکاب فواحش بدارد و اگر کسی را قوه واهمه غالب باشد این شهوت او را به عشق بهیمی منجر می سازد و آن ناخوشی ای است که عارض دلهای بیکار، که از محبت خداوندگار خالی، و از همت عالی بری باشند می شود.
و سر در این آن است که غالب ماده خلقت و قوه واهمه و غضبیه و شهویه که در انسان موجود هستند و از سرهنگان و کارفرمایان مملکت بدن اند از آتش است و شیطان نیز از آتش صرف مخلوق است، پس علاقه مناسبت میان این سه سرهنگ مملکت و میان شیطان لعین مستحکم است.