معنی کلمه شرایط عکس در دانشنامه اسلامی
تبدیل دو طرف قضیه و قرار دادن موضوع به جای محمول (در قضیه حملیه) یا مقدم و تالی (در قضیه شرطیه) و برعکس را در صورتی عکس (به اصطلاح منطقی) می گویند که اموری، هنگام تبدیل رعایت شود.
شروط عکس
به این امور «قوانین یا شرایط عکس» گفته می شود. این شرایط عبارت اند از: ۱. اتحاد دو قضیه (قضیه اصل و قضیه عکس) در کیف (ایجاب و سلب)؛ ۲. اتفاق در صدق، یعنی اگر قضیه اصل صادق است قضیه عکس هم باید صادق باشد و اگر قضیه عکس کاذب باشد آن را عکس (به اصطلاح منطقی) نمی گویند، بلکه این جابه جایی موضوع و محمول را «انقلاب» می نامند، اما اگر قضیه اصل کاذب باشد، کذب قضیه عکس ضرورت ندارد، زیرا در بعضی موارد قضیه ای می تواند کاذب باشد، اما عکس آن صادق باشد. در باره کمّ (جزئیت و کلیت) و جهت قضیه (در قضایای موجهه) اتفاق و اتحاد لازم نیست، اما درباره کمّ به این دلیل که نسبت بین موضوع و محمول در قضایا مختلف است، گاهی موضوع، اعم از محمول و گاهی برعکس و گاهی مساوی اند، و در قضایای سالبه، گاهی بین آنها تباین کلی و گاهی تباین فی الجمله است و کمیت موضوع قضیه تابع نسبت میان موضوع و محمول است، زیرا اگر محمول، اعم از موضوع باشد، قضیه، کلیه و اگر برعکس باشد قضیه، جزئیه خواهد بود. با تبدیل موضوع به محمول، نسبت میان آنها قلب می شود. به همین سبب، کمیت موضوع اصل با عکس اختلاف پیدا می کند. درباره جهت، اختلاف قضیه اصل با عکس از آن لحاظ است که عکس، نوعی از حکم است که لازم مدلول مطابقی قضیه است و البته لوازم هر چیزی تا اندازه ای با اصل مغایرت دارد و از جهاتی با هم مناسبت دارند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق.
...