قای

قای

معنی کلمه قای در لغت نامه دهخدا

قای. ( اِخ ) نام جا و مقامی است منسوب به خوبان. ( برهان ) ( آنندراج ). شهری است به ترکستان که طایفه قای گوکلان در آن سکنی داشته اند. ( ترجمه مازندران واسترآباد رابینو ). || نام طایفه ای از مغول که به خوبروئی معروف بوده اند بنابر روایت ترکمن ها گوکلان ها در موقع حمله مغول قای نامیده میشدند که مشتق از نام قای خان پسر گون خان پسر اغزخان پسر قراخان اولین خان مشرق است. ( ترجمه مازندران و استرآباد رابینو ص 138 ) :
گل و می خواه بر این جشن امشب
از رخ نخشبی و دو لب قای.فرخی.
قأی. [ ق َءْی ْ ] ( ع مص ) بگفتن و بر خود ثابت کردن حق خصم را. ( منتهی الارب ). گویند: قَاءَی ̍ قَاءْیاً؛ بگفت بر خود ثابت کرد حق خصم را. ( منتهی الارب ).

معنی کلمه قای در فرهنگ فارسی

طایفه ای از ترکان که بخوبرویی شهرت داشته اند . بروایت ترکمنان گوکلانها به هنگام حمله مغول [ قای ] نامیده میشدند و این نام را از اسم قای خان بن گوی خان بن اغز خان بن قراخان گرفته اند
بگفتن و برخود ثابت کردن حق خصم را

معنی کلمه قای در دانشنامه عمومی

قای در ادبیات فولکلور قوم آلتای به آوازهای حماسی ای گفته می شود که به شیوه حنجره خوانی اجرا می شوند.
در میان آلتایها به داستانهای قهرمانی نام قای ( قایلاپ ) داده می شود و گوینده آن قایچی نامیده می شود. ریشه واژه قای در آوایی است که از حنجره انسان بیرون می آید. در میان قوم تووایی یه آوازهای حنجره خوانی خومی گفته می شود که به قای شباهت دارد. سرودن قای، قایلاماق نامیده می شود. شمار مصراع های سروده های قای میان دوهزار تا هشت هزار است. خوانده شدن آنها گاه چهار - پنج روز یا یک هفته زمان می یرد. قایچی ها به ویژه در شب های دراز شکار، جشن ها، عروسی ها و دورهمی ها قای می خوانند. قایچی ها در هنگام خواندن قای از حالات چهره و رفتار نیز استفاده می کنند چنانچه گویی در ضمن روایت داستان به قهرمان داستان تبدیل می شوند و علاوه بر نقش انسان می توانند نقش حیوانات گوناگونی همچون اسب، گوزن و پرندگان را نیز اجرا کنند. افزون بر این، قایچی ها می توانند به روش های گوناگونی صحنه های نبرد یا مبارزه را در برابر جمع به تصویر بکشند. حتی برای این که نمایش قایچی ها متقاعدکننده تر باشد می توانند برای اجرای این نقش ها آرایش کنند.
شیوه آوازخوانی قایچی ها بر دو گونه است:
• قایچی های آلتای، تووایی و تلنگیت صدا را سینه بیرون می دهند.
• قایچی های قوماندو، چالقاندی و بایات صدا را از بینی بیرون می دهند.
آلتای ها باور دارند که تقریباً هر موجودی یک روح نگهبان به نام اییه دارد و باور دارند که حماسه قای نیز چنین روح نگهبانی دارد.

جملاتی از کاربرد کلمه قای

«و در آن وقت که از گرگان سوی ری میرفتند امیران، پدر و پسر، رضی اللّه عنهما، چند تن از غلامان سرایی امیر محمود چون قای اغلن و ارسلان و حاجب چابک که پس از آن از امیر مسعود، رضی اللّه عنه، حاجبی‌ یافتند و امیر بچه که سر غوغای‌ غلامان سرای بود و چند تن از سرهنگان و سروثاقان‌ در نهان تقرّب کردندی و بندگی نمودندی‌ و پیغامها فرستادندی. و فرّاشی پیر بود که پیغامهای ایشان آوردی و بردی.