فشار اسمزی
معنی کلمه فشار اسمزی در دانشنامه عمومی
واژه اسمز ریشه یونانی داشته و به معنای فشار دادن است و غشای نیمه تراوا به غشائی گفته می شود که نسبت به برخی از مولکول ها نفوذ پذیر و نسبت به بعضی دیگر نفوذ ناپذیر است.
مولکول های آب ( حلال ) در فرایند اسمز همواره از نواحی رقیق تر ( حل شونده کمتر ) به نواحی که غلظت بیشتری دارند نفوذ می کنند جاکوب وانت هوف رابطه زیر را کشف کرد که به احترام او به رابطه وانت هوف معروف است:
Π = i M R T
اما این فرمول بعدها توسط هارمون نورتروپ مورس بهبود یافته است.
در این معادله، π فشار اسمزی بر حسب اتمسفر، M مولاریته، R ثابت جهانی گازها ( ۰٫۰۸۲۱Lit. atm/mol˚K ) و T دما بر حسب کلوین می باشد. چون M = n/V که در آن n تعداد مولها و V حجم هستند، بنابراین PV = nRT.
پدیدهٔ اسمز در گلبول های قرمز بدن نیز وجود دارد. به این صورت که اگر گلبول های قرمز خون را در محلول آب خالص قرار دهیم، مولکول های آب از جدارهٔ نیمه تراوای گلبول قرمز عبور کرده و به درون گلبول قرمز راه می یابند. غلظت حلال آب که در اطراف سلول خونی بیشتر بوده و حال به درون سلول خونی راه یافته اند، در نتیجه مقدار آب درون گلبول رفته رفته افزایش یافته و منجر به پاره شدن جدارهٔ سلول خونی می شود. اما اگر همین گلبول در محیط آب و نمک قرار گیرد، چون دارای حلال بیشتری است آب از گلبول به محیط اطراف نفوذ می کند و در نتیجه منجر به چروکیده شدن گلبول می شود؛ بنابراین در تزریقات وریدی بایستی از محلول هایی ( ایزوتونیک ) استفاده شود که دارای فشار اسمزی یکسان با فشار اسمزی خون باشند.
جملاتی از کاربرد کلمه فشار اسمزی
اُسمولاریته مایعات مقدار مولی موادی است که در مایع حل شده‌اند و باعث تغییر فشار اسمزی شده‌اند، به عبارت دیگر اسمولاریته تعداد اسمول در یک لیتر محلول است.
مقدار زیاد گلوکز فشار اسمزی را در مایع خارج سلولی اعمال می‌کند.
آلبومین پروتئین اصلی خون می‌باشد که به وسیلهٔ کبد ساخته می‌شود و مهم‌ترین وظیفه آن حفظ فشار اسمزی خون می‌باشد. در ضمن در حمل مواد غیرمعمول در آب، نظیر اسیدهای چرب آزاد نقش عمده‌ای دارد. فیبرینوژن، پروتئینی است که در کبد سنتز می‌شود؛ و پس از تبدیل شدن به فیبرین در انعقاد خون شرکت می‌کند. گلوبین‌ها از نظر وزن مولکولی به سه دسته گاما گلبولینها، بتا گلبولینها و آلفا گلبولینها تقسیم می‌شوند؛ که مهم‌ترین آن‌ها گاما گلبولینها هستند که به آنتی‌بادی‌ها یا ایمونو گلبولینها نیز مشهورند.
باروری ممکن است پیش از کاشت در کیسه یا در آب انجام شود، اما در هر صورت، بارداری در جنس نر سوزن‌ماهیان اتفاق می‌افتد. پس از لانه‌گزینی درونی یا روی کیسهٔ بچه، نر مراقبت از تخم‌ها را بر عهده می‌گیرد. بسیاری از گونه‌ها فشار اسمزی مایع داخل کیسهٔ تخم را برای حفظ پی‌اچ مناسب برای جنین در حال رشد، تنظیم می‌کنند. حداقل در برخی از گونه‌ها، نر از طریق محل‌های پیوند عروقی درون یا روی بدن، مواد مغذی مانند گلوکز و اسیدهای آمینه را برای تخم فراهم می‌کند.
اگر مقدار گلوکز افزایش یابد فشار اسمزی خارج سلول هم افزایش می‌یابد و همین موجب بهم خوردن قدرت ترابری غشای سیتوپلاسمی گردیده و همین خود به نتایج ناخوشایندی چون از دست دادن آب سلول و… می‌گردد.
آنتی‌بیوتیک‌های باکتری‌کش، قابلیت نابودکردن مستقیم سلول باکتری را دارند و هر یک به نحوی کارکرد متابولیسم باکتری را برهم می‌زنند. برای مثال، پلی‌میکسین بی، به غشای پلاسمایی باکتری آسیب می‌زند. در نتیجه محتویات داخل باکتری به بیرون نشت کرده و تعادل یونی دو طرف غشای پلاسمایی باکتری به خاطر فشار اسمزی برهم می‌خورد. همچنین اجزا درونی باکتری و مولکول‌های مهم آران‌ای و دی‌ان‌ای به بیرون نشت کرده و باکتری نابود می‌شود.
فشار موجود در کلافک ۱۰ کیلو پاسکال است. فشار موجود در کلافک توسط فشار اسمزی (۳۰ میلیمتر جیوه، ۴٫۰ کیلو پاسکال) و فشار هیدرواستاتیک (۲۰ میلیمتر جیوه، ۲٫۷ کیلو پاسکال) که در اثر وجود املاح در فضای کپسولی پدید می‌آید دفع می‌شود که منجر به ایجاد اختلاف فشار می‌شود. این اختلاف فشار در صافی (فیلتریت) فشار مؤثر (۲۵ میلیمتر جیوه، ۳٫۳ کیلو پاسکال) نام دارد.