فتح قسطنطنیه ( به یونانی بیزانسی: Ἅλωσις τῆς Κωνσταντινουπόλεως، به ترکی استانبولی: İstanbul'un Fethi ) به تصرف شهر قسطنطنیه توسط ترکان مسلمان عثمانی به رهبری سلطان محمد دوم در روز ۲۹ مه سال ۱۴۵۳ میلادی که منجر به سقوط امپراتوری بیزانس شد، اشاره می کند. سلطان محمد دوم پس از این پیروزی «محمد فاتح» نام گرفت. محاصره از ۶ آوریل تا ۲۹ مه سال ۱۴۵۳ میلادی ( طبق گاه شماری یولیانی ) به طول انجامید. سقوط قسطنطنیه، پایان امپراتوری بیزانس را بعد از ۱۱۰۰ سال رقم زد. بعد از پیروزی، محمد فاتح قسطنطنیه را پایتخت جدید امپراتوری عثمانی قرار داد. بسیاری از روشنفکران و دانشمندان یونانی و غیر یونانی این شهر را قبل و بعد از محاصره به مقصد ایتالیا و سایر مناطق غربی ترک کردند. این دانشمندان که کتاب ها و دانش زیادی با خود داشتند و موجب اشاعه این کتب، علوم و ادبیات در سرزمین های مقصد خود شدند. تکمیل صنعت چاپ در سال ۱۴۵۷ میلادی، کمک بزرگی به انتشار این آثار کرد و در نتیجه نهضت ادبی بزرگی در دنیای آن زمان ایجاد شد که به نهضت انسان گرایی معروف است. استدلال شده است که این واقعه به رشد رنسانس کمک کرد. برخی سقوط استانبول را نقطه عطفی در پایان قرون وسطی و آغاز رنسانس می دانند.
معنی کلمه فتح قسطنطنیه در دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] فتح قسطنطنیه پایتخت امپراتوری روم شرقی، به وسیله سلطان محمد دوم عثمانی، یکی از وقایع مهم تاریخ مسلمانان و بلکه یکی از حوادث بسیار برجسته در تاریخ جهان است. یکی از وقایع مهم تاریخ مسلمانان و بلکه یکی از حوادث بسیار برجسته در تاریخ جهان، فتح قسطنطنیه پایتخت امپراتوری روم شرقی به وسیله سلطان محمد دوم عثمانی است. این واقعه مهم تاریخی نه فقط به تنهایی در برگیرنده ی موضوعات متعدد و قابل تاملی است، بلکه آثار و پی آمدهای فراوان آن نیز در عرصه های اقتصاد و سیاست جهان نیز عبرت آموز است. آنچه در این مقاله بنظر شما می رسد، پژوهشی است درباره نحوه حمله ترکان عثمانی به این شهر و همچنین اوضاع داخل شهر و مراحل سقوط آن با ذکر بعضی از مهم ترین آثار این واقعه می باشد. با توجه به ضرورت اختصار مطالب در این تحقیق، سعی شده که مهم ترین و جالب ترین نکات و حوادث این رویداد مهم بیان گردد و از ذکر جزئیات خودداری شود. مناطق مورد نظر رهبران مسلمان اولین مناطقی که در آغاز فتوحات اسلامی مورد نظر فرماندهان نظام اسلام و رهبران مسلمان بود، عبارتند از: ایران، شام و مصر و شمال آفریقا. توجه آنان به سرزمین های زیر سلطه دولت روم، احتمالا به دلیل اقداماتی نظامی بود که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) در زمان حیات خود برای تسخیر مناطق شمالی عربستان انجام داده بودند. مسلمانان اولیه، پس از رحلت نبی گرامی (صلی الله علیه و آله وسلّم) در طی چند سال، مهم ترین بخش های ایران و شام و مصر را فتح کردند، و سپس به طرف آسیای صغیر رفته و شهرهای جنوبی روم شرقی را نیز تصرف نمودند، و هنوز ربع قرنی بیش نگذشته بود که به تنگه بسفر و پشت دروازه های کنستانتینوپول رسیدند. تاریخچه قسطنطنیه شهر کنستانتینوپول که عرب ها آنرا قسطنطنیه می نامیدند و بعدها نام استانبول (اسلامبول) بر آن نهاده شد، در قرن هفتم پیش از میلاد ـ یعنی ۶۶۰ ق. م ـ به وسیله یونانی ها ساخته شد، در ابتدا بیزانسیوم (بیزانتیوم) نام داشت. این شهر ساحلی که شکلی مثلثی دارد، در کنار تنگه بسفر و دریای مرمره واقع و فقط ضلع غربی آن به خشکی متصل است. در زمان هخامنشیان برای مدتی در تصرف ایرانیان بود و بین یونان و اسپارت نیز دست بدست می شد تا آنکه بالاخره رومی ها آن را در ۱۹۶ م. در اختیار گرفتند. در سال ۳۳۰ م. هنگامی که کنستانتین کبیر پایتخت حکومتی خود را از شهر رم به بیزانتیوم منتقل نمود، نام این شهر نیز به «کنستانتینوپول» یعنی شهر کنستانتین تغییر یافت. این شهر از ابتدای ساخت آن تا قرن پانزدهم میلادی، بارها تعمیر و بر زیبایی و ثروت آن افزوده شد و استحکامات آن نیز تقویت شد. اما تسخیر کنستانتینوپول یا قسطنطنیه، از نخستین سال های فتوحات مسلمین جزو برنامه های نظامی و آرزوهای خلفا و سلاطین مسلمان به شمار می آمده است. زیرا این شهر و دولت روم شرقی یا بیزانس در زمان ظهور اسلام، پایگاه و پشتوانه اصلی مسیحیان در شرق اروپا بود. روشن است که با فتح این شهر، دنیای مسیحیت، شکست سختی متحمل می شد و تصرف دیگر سرزمین های مسیحی نشین، با سهولت بیشتری انجام می شد و مسلمانان در موقعیت بهتری قرار می گرفتند. ← اولین حملات مسلمانان ...
جملاتی از کاربرد کلمه فتح قسطنطنیه
اردوغان در سخنرانی خود به مناسبت بازگشایی این مسجد، شعری فارسی سروده شده توسط سلطان محمد در هنگام فتح قسطنطنیه را خواند: «پرده‌داری می‌کند در قصر قیصر عنکبوت … بوم نوبت می‌زند بر تارم افراسیاب» که به پایان شکوه امپراتوری بیزانس اشاره می‌کند.
این امپراتوری در اواخر سده سیزدهم میلادی در سال ۱۲۹۹ میلادی توسط رهبر قبیله‌های تُرک اغوز یعنی عثمان یکم در سوگوت بنیان‌گذاشته شد و در سده چهاردهم میلادی در سال ۱۳۵۴، با فتح شبه جزیره بالکان، به قاره اروپا راه یافت که بدین ترتیب دولت کوچک عثمانی به یک کشور فراقاره‌ای تبدیل شد. تا سال ۱۴۵۳، عثمانیان امپراتوری بیزانس را ضمیمه خاک خود کردند و با فتح قسطنطنیه توسط محمد فاتح، پایتخت خود را به این شهر انتقال دادند.
طی دورانی که شوالیه‌های هوسپیتالر در رودس اقامت داشتند آن‌ها را به نام شوالیه‌های رودس نیز می‌نامیدند. در آن دوران شوالیه‌ها اغلب اوقات درگیر جنگ با دزدان دریایی بربر بودند. در سدهٔ پانزدهم، هوسپیتالرها با تهاجم بزرگی مواجه شدند. یکی از آن‌ها در ۱۴۴۴ توسط امیر مصر و دیگری در ۱۴۸۰ توسط سلطان محمد فاتح، کسی که پس از فتح قسطنطنیه در ۱۴۵۳ نابودی شوالیه‌ها را اولویت اول خود قرار داده بود، رخ داد.
پس از فتح قسطنطنیه امپراتوری عثمانی سال‌ها حملات فراوانی را برای فتح اروپا انجام داد که نتیجه آن تصرف سراسر شبه جزیره بالکان، شبه جزیره کریمه بود تا جایی که عثمانی‌ها دو بار شهر بزرگ وین پایتخت امپراتوری اتریش را محاصره کردند گرچه موفق به فتح آن نشدند.
چندین تاریخ‌نگار از جمله ادوارد گیبون، مورخ بریتانیایی و دیمیتری کیتزیکیس، مورخ یونانی این ایده را مطرح کردند که پس از فتح قسطنطنیه توسط عثمانی‌ها، امپراتوری روم شرقی به موجودیت تاریخی خود با یک «ماسک اسلامی» ادامه داد. کیتزیکیس عثمانی را یک «اتحادیه ترکی-یونانی» می‌خواند. تاریخ‌نگار آمریکایی، سپروس وریونیس از این می‌گوید که عثمانی دولتی بود به مرکزیت بالکان و قسطنطنیه که روکشی اسلامی و ترک‌زبان داشت.
