[ویکی شیعه] عَبدُالعَلی مَزاری (۱۳۲۶ - ۱۳۷۳ش)، یکی از چهره های سیاسی معاصر افغانستان که در سال ۱۳۶۸ش با تشکیل ائتلافی از احزاب سیاسی هزاره در بامیان، برای اولین بار هزاره ها را در قالب حزب وحدت اسلامی افغانستان، وارد مناسبات سیاسی در افغانستان کرد. او در سال ۱۳۵۱ش وارد ایران شد، سال ها به تحصیل در حوزه علمیه قم پرداخت و در انقلاب اسلامی ایران مشارکت داشت. مزاری سال ۱۳۶۸ش به افغانستان بازگشت. او ۲۲ اسفند ۱۳۷۳ش همراه با برخی از یارانش به طرز مشکوکی کشته شد. برخی گروه طالبان را مسئول این رخداد می دانند، اما طالبان از پذیرش مسئولیت مرگ او سربازمی زند. عبدالعلی مزاری فرزند خداداد در سال ۱۳۲۶ش در روستای نانوایی چهارکنت در ولایت بلخ افغانستان متولد شد. کودکی مزاری در دوران پادشاهی محمدظاهرشاه و صدارت اعظمی محمدداودخان سپری شد. دورانی که مردم هزاره جات به رهبری ابراهیم خان شهرستانی معروف به گاوسوار، قیام بزرگی بر ضد حکومت را پشت سر گذاشته و سید اسماعیل بلخی مشهور به علامه بلخی هم به همراه یارانش قیامی مسلحانه را آغاز کرده بود.
جملاتی از کاربرد کلمه عبدالعلی مزاری
پس از سقوط دولت نجیب نیروهای مجاهدین در بیرون کابل اردو زدند، عبدالعلی مزاری نیز از بامیان به غوربند و از آنجا به کابل رفت. سران مجاهدین توافق نمودند تا نظامیان داخل شهر نشوند، اما با تصرف قطعه نظامی ریشخور توسط احمدشاه مسعود، مزاری و حکمتیار شورای هماهنگی را تشکیل داده و وارد شهر کابل شدند. نیروهای حزب وحدت در غرب پایتخت که هزاره‌نشین بود مستقر شدند و کنترل مناطق چنداول، پل سوخته، دارالامان، ده مزنگ، دشت برچی، کارته سخی و کوته سنگی را به‌دست گرفتند. مزاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه کابل را به عنوان ستاد فرماندهی و دانشگاه پلی‌تکنیک کابل را مقر تشکیلات حزب وحدت قرار داد.
جنگ با تشکیل شورای هماهنگی (کودتا) میان گلبدین حکمتیار پشتون، عبدالرشید دستم و عبدالعلی مزاری هزاره، برای تصرف پایتخت دولت تاجیکی استاد ربانی، در یازدهم جدی ۱۳۷۲ وارد مرحلهٔ خونین و گسترده شد.
پس از کودتای سال ۱۹۷۸ که در پی آن گروه کمونیستی خلق به قدرت رسید، کم‌کم هزاره‌ها برای برابری حق شهروندی خود نسبت به دیگر شهروندان افغانستان شروع به انجام کارهای سیاسی کردند و رهبران هزاره مانند عبدالعلی مزاری حزب‌های سیاسی را بنیانگذاری کردند. پس از خروج ارتش سرخ از افغانستان و پایان حکومت کمونیستی با مرگ محمد نجیب‌الله افغانستان وارد جنگ داخلی شد. هزاره‌ها با ساختن حزب وحدت سعی در حفظ قدرت سیاسی خود کردند. در سیاست نو حزب، دیگر مذهب جایی اصلی خود را نداشت و بیشتر کوشیده می‌شد تا از تمام قوای هزاره یک انسجام کلی بسازد.
تبر و باغ گل سرخ عنوان کتابی است که در رثای عبدالعلی مزاری توسط جمعی از طرفداران و یاران او در سه جلد به چاپ رسید. جلد اول و دوم این کتاب در سال ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ در کشور ایران به چاپ رسید. این دو جلد توسط محمدشریف سعیدی گردآوری شد و با حمایت «کانون فرهنگی نویسندگان افغانستان» به چاپ رسید. اشعار شاعران فرهیخته‌ای همچون محمدبشیر رحیمی، محمدشریف سعیدی، بشیر بختیاری و هفتاد تن دیگر در این جلد منتشر شده است.