معنی کلمه شهادت امام رضا در دانشنامه اسلامی
بر پایه پاره ای از گزارش ها، پایان زندگانی همه امامان شیعه از جمله امام رضا (علیه السّلام) به شهادت ختم می شود، علاوه بر این گزارشات کلی، تعدادی از گزارش های اختصاصی درباره شهادت امام رضا (علیه السّلام) وجود دارد، مطابق برخی از اینها، امام هشتم از شهادت خود خبر داده و برخی دیگر از به شهادت رسیدن آن حضرت توسط مامون عباسی حکایت دارد. مجموعه گزارشات کلی و اختصاصی، حجم قابل توجهی را در سراسر میراث مختلف امامیه به خود اختصاص داده است تا آنجا که به درستی آنها می توان اطمینان حاصل نمود، در عین حال پاره ای از این گزارشات به تنهایی نیز اعتبار کافی را بر اساس موازین دانش رجال دارایند.امام علی بن موسی الرضا (علیه السّلام) به عنوان هشتمین پیشوای شیعیان، مناقب فراوان دارد. شهادت در راه خدا، از جمله فضیلت های مشترک میان این امام معصوم و سایر امامان شیعه است.این نوشتار در نظر دارد، تعدادی از مستندات منابع امامیه که از شهادت آن حضرت سخن به میان آورده، ارائه کند.
گزارش های شهادت امام رضا
گزارش های مربوط به شهادت امام رضا (علیه السّلام) به دو بخش گزارش های کلی و اختصاصی تقسیم می گردد. مجموع این گزارش ها حجم قابل توجهی از میراث حدیثی و غیر حدیثی امامیه را به خود اختصاص داده است. کنار هم قرار دادن این گزارش ها، اطمینان به درستی آن را در پی دارد، به همین دلیل نیازی به بررسی سندی تک تک آنها نمی باشد، در عین حال همانطور که در ادامه خواهید دید، روایات معتبر بر اساس دانش رجال امروزی، در این باره متعدد وجود دارد.در ادامه یک روایت از جمله گزارشات کلی شهادت و تعداد شش روایت از مجموع گزارشات اختصاصی را تنها با تکیه بر یکی از منابع حدیثی امامیه یعنی «عیون اخبار الرضا علیه السلام» شیخ صدوق (رحمة الله علیه) ارائه می کنیم. این گزارش ها توسط افرادی مانند ابوالصلت هروی، یاسر الخادم و ریان بن شبیب، به دست ما رسیده است.
گزارش کلی شهادت
بر پایه تعدای از روایات، فرجام زندگانی همه معصومان، شهادت است. مطابق این دسته روایات، باید پذیرفت که زندگانی امام رضا (علیه السّلام) با شهادت به پایان رسید. روایات در این باره متعدد است، اما از آنجا که در نظر داریم نوشتاری مستقل پیرامون این دسته روایات تهیه کنیم، در اینجا به ذکر یک روایت که از سوی امام رضا (علیه السّلام) هم صادر شده و دارای سند معتبر است، بسنده می شود. شیخ صدوق (رحمة الله علیه) در گزارشی می آورد:حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ اِبْرَاهِیمَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ اَبِی الصَّلْتِ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ الرِّضَا (علیه السّلام) یَقُولُ وَ اللَّهِ مَا مِنَّا اِلَّا مَقْتُولٌ شَهِیدٌ.
القمی، ابی جعفر الصدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه (متوفای۳۸۱ه)، عیون اخبار الرضا (علیه السّلام) ج۲، ص۲۵۶.
...