معنی کلمه خصیبی در دانشنامه اسلامی
او در نیمه دوم سده سوم به دنیا آمد. درباره تاریخ و محل دقیق تولد در منابع اولیه اطلاعی در دست نیست. محمدامین غالب طویل، سال تولد او را ۲۶۰ دانسته است. حسین بن حمدان در خاندانی شیعی پرورش یافت. پدرش حمدان بن خصیب و عموهایش احمد و ابراهیم با امام حسن عسکری علیه السلام مراوده داشتند. احتمالا نخستین استاد او در علوم باطنی، پدرش بود. از اشاره های پراکنده ای که در آثار وی برجاست، چنین برمی آید که او به سال ۲۷۳ در کوفه بوده و شاید در همان جا نزد برخی غُلات به فراگیری تعالیم غالیانه پرداخته و از برخی مشایخ خود همچون جعفر بن محمد بن مالک بزاز فرازی کوفی و حسن بن محمد بن جمهور عَمی استماع حدیث کرده است. همچنین وی در ۲۸۲ در مکه حضور داشته و پس از این سفرها مسلمآ به مصر بازگشته است. در همان سال ها با عبداللّه جنان جنبلانی فارسی رئیس فرقه نصیریه ــکه به مصر سفر کرده بودــ آشنا شد و به جمع پیروان و شاگردان او پیوست.
خصیبی در جنبلاء
خصیبی با گروهی از غلات به همراه جنبلانی عازم جنبلاء شد و تا مرگ جنبلانی در آن جا ماند. جنبلانی اصول باطنی را که خود از ابوشعیب محمد بن نُصَیر نُمیری آموخته بود به خصیبی آموخت؛ محمد بن نصیر خود را باب سرّ امام حسن عسکری علیه السلام می دانست. به عقیده دجیلی دو اندیشه محوری در این تعالیم یکی تأویل باطنی و دیگری بغض مردم عرب بود. خصیبی خود در سروده هایش به اقامت در جنبلاء و اخذ تعالیم باطنی، به ویژه آنچه خود آن را «علوم فارسیات» خوانده، اشاره کرده است.
سوانح احوال وی
پس از درگذشت جنبلانی، خصیبی جنبلاء را ترک کرد. از سوانح احوال او تا ۳۱۴ خبری در دست نیست. محمدامین غالب طویل بر آن است که او در این مدت به بلاد علویان از جمله شهرهای خراسان و دیلم سفر کرده است. فریدمن نیز احتمال داده که او در این ۲۷ سال به دنبال مردی بوده است که دیگر تعالیم محمد بن نُصیر را از او بیاموزد. به گزارش طبرانی نصیری خصیبی در روز ۱۰ محرّم ۳۱۴ به حضور پیری به نام علی بن احمد طُربائی رسید. طربائی که بیش از صد سال عمر داشت با نقل روایتی از امام هادی علیه السلام خصیبی را از اسرار عاشورا آگاه ساخت و سپس حکایت روزی را گفت که امام حسن عسکری علیه السلام رطب متبرکی به طربائی بخشید تا آن را به محمد بن نُصیر نُمیری برساند. امام در آن روز نَمیری را «باب اللّه» و «ولی المؤمنین» خطاب کرده و او را بر اسحاق بن محمد نخعی و دیگر اصحابش ترجیح داده و به ایشان توصیه کرده بود که از آن پس سؤالات خود را از او بپرسند. طربائی در این خبر خود را سفیر بین امام و اولیا معرفی کرده و با انتقال اسرار ولایت ، خصیبی را مهیای جانشینی محمد بن نصیر ساخته است.
خصیبی در بغداد
...