معنی کلمه دموکراسی اجتماعی در دانشنامه اسلامی
طرفداران دموکراسی اجتماعی در صدد هستند که همان اصول دموکراسی مبتنی بر نمایندگی، یعنی انتخابات آزاد و نظام مبتنی بر حاکمیت مردم را اعمال نموده اما هدف از حکومت دموکراسی را تامین عدالت اجتماعی و از میان برداشتن نابرابری های اقتصادی و اجتماعی می دانند. دموکراسی اجتماعی از این جهت که بر مسئولیت اجتماعی دولت تاکید دارد همانند سوسیالیسم است؛ هر چند از نظام سرمایه داری به وجهی تعدیل شده حمایت می کند. هدف از دموکراسی اجتماعی کوشش در جهت اصلاحات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در درون نظام های لیبرالی است و به مفهوم اجتماعی کردن دموکراسی و گسترش پایگاه اجتماعی نظام های لیبرال دموکراتیک به کار برده می شود. برخی دموکراسی اجتماعی را نوع حداکثری از دموکراسی می دانند که علاوه بر اهمیت دادن به برابری سیاسی خواهان ایجاد برابری های اجتماعی و اقتصادی نیز می باشد و به تعبیر دیگر دموکراسی اجتماعی مکمل دموکراسی سیاسی است. از دیدگاه دموکراسی اجتماعی برابری اقتصادی و اجتماعی مبنای برابری سیاسی شمرده می شود و دموکراسی ها مسئولیت دارند آن ها را فراهم آورند.
پیشینه دموکراسی احتماعی
ریشه های اولیه ی دموکراسی اجتماعی را می توان در افکار برنشتاین، مارکسیست تجدیدنظر طلب اوایل سده ی بیستم جستجو کرد که خواهان کوشش برای تحقق آرمان های سوسیالیستی نه از طریق انقلاب، بلکه به شیوه ی پارلمانی و اصلاح طلبانه بود. یکی دیگر از ریشه های اصلی این دیدگاه به افکار جنبش سوسیالیستی فابین در انگلستان به ویژه اندیشه های افرادی مانند اچ. جی. ولز، برنارد شاو و سیدنی وب باز می گردد. دولت های رفاهی قرن بیستم در غرب هم بر پایه ی چنین آرمان ها و اصولی تاسیس شده اند. پس از جنگ جهانی اول و پیدایی بحران های سیاسی اجتماعی در دولت های پیروز، اندیشه ی دولت رفاه (welfare state) برای تامین نیازهای فوری مردم به وجود آمد. در این اندیشه با گسترش حیطه ی اختیارات دولتی برخی از اهداف سوسیالیستی و عدالت مدارانه در راس اهداف دولت رفاه قرار گرفت و تا اندازه ای حیطه ی آزادی فردی متناسب با افزایش اختیارات دولتی کاهش یافت. جان مینارد کینز در کتاب "تئوری عمومی اشتغال، بهره و پول" مهم ترین مباحث مربوط به مبانی نظری دولت رفاهی را مطرح نموده است. این تعبیر جدید از دموکراسی اجتماعی در مقابل تعبیر نئولیبرال دموکراسی در نزد افرادی مانند فون هایک و رابرت نوزیک عرضه شده است که دخالت دولت در اقتصاد و عدالت توزیعی را مغایر با اصول لیبرالیسم می داند. دموکراسی اجتماعی که در ابتدا سنتی اروپایی بوده است در امریکا هم دارای نمایندگانی است؛ جان رالز و رونالد دورکین از هواداران عدالت اجتماعی توزیعی و توزیع عادلانه ی ثروت در امریکا هستند. به هر حال مساله ی اصلی در دموکراسی اجتماعی و انواع فرعی آن توجه به مسایل اجتماعی و اقتصادی است و مشارکت مردم در امور سیاسی در درجه ی دوم اهمیت قرار دارد و این به معنای افول دموکراسی نیست بلکه به معنای شکل گیری دموکراسی حداکثری است. تامین اشتغال کامل، خدمات رفاهی، تعدیل شکاف های طبقاتی از طریق سیاست های مالی، افزایش هزینه های عمومی و... از مهم ترین اقدامات دولت رفاهی بوده است. به طور کلی دموکراسی اجتماعی الگویی بیش از دموکراسی لیبرال و کمتر از سوسیالیسم است.
انواع دموکراسی اجتماعی
برخی از نویسندگان برای دموکراسی اجتماعی انواع فرعی "دموکراسی صنعتی" و "دموکراسی صنفی" را تعریف نموده اند. در دموکراسی صنعتی برداشت ها و مکاتب مختلفی وجود دارد که همه ی آن ها خواهان اعمال نوعی کنترل از سوی طبقه ی کارگر بر کارگاه ها و کارخانه ها می باشد. برخی نیز فراتر از این رفته و خواهان کنترل طبقه ی کارگر بر کل نظام اقتصادی هستند. از این دیدگاه دموکراسی تنها به زندگی سیاسی محدود نمی شود بلکه بر زندگی اقتصادی نیز قابل اعمال است و به ویژه باید بر حیات اجتماعی و اقتصادی کارگران که اکثریت مردم را تشکیل می دهند نیز اعمال گردد. در بین کشورهای کمونیستی سابق تنها در یوگسلاوی دموکراسی صنعتی به معنای دقیق آن اعمال می شد و در کشورهایی مانند آلمان، اسپانیا و ایتالیا هم میزانی از دموکراسی صنعتی هم رایج است. در دموکراسی صنفی که نوع دیگری از دموکراسی اجتماعی است انجمن هایی که نمایندگی منافع گروه های عمده ی جامعه را در اختیار دارند در مراحل تصمیم گیری ها و اجرای سیاست های دولتی دخالت داده می شوند و در کنار پارلمان رسمی نوعی پارلمان صنفی نیز وجود دارد که به ویژه در مسایل اقتصادی تصمیم گیری می کند. نمونه ای از دموکراسی صنفی را می توان در اتریش، سوئد و هلند یافت.
احزاب سوسیال دموکرات در اروپا
...