معنی کلمه دیات در لغت نامه دهخدا
گر بخواهد ایزد از عباسیان
کشتگان آل احمد را دیات.ناصرخسرو.
دیات
گر بخواهد ایزد از عباسیان
کشتگان آل احمد را دیات.ناصرخسرو.
معنی کلمه دیات در فرهنگ فارسی
( اسم ) عدد اصلی ( ۱٠ ) پس از نه دو پنج عشره .
معنی کلمه دیات در دانشنامه اسلامی
دیات جمع دیه، عبارت است از اموالی معیّن در شرع که به سبب آسیب زدن به انسانی آزاد- اعم از جان، اعضا و منافع او- بر ذمّه جانی ثابت میشود. به خسارت پرداختی که مقدار آن در شرع تعیین نشده، ارش و حکومت گویند. واژه دیه، گاه به معنای عام، که ارش را نیز در بر میگیرد، به کار میرود.
احکام دیات
جنایت وارد بر شخص یا به کشتن او است و یا به از بین بردن عضوی از اعضا یا منفعتی از منافع وی. هریک یا از روی عمد است و جانی به قصد ارتکاب جنایت دست به آن میزند، یا شبه عمد، که جانی قصد ارتکاب فعل منجرّ به آسیب دیدن طرف را دارد، لیکن مقصود وی از اقدام خود ارتکاب جنایت نیست، مانند کسی که به قصد ادب کردن، دیگری را بزند و به طور اتفاق، بر اثر آن، ادب شونده بمیرد، و یا خطای محض است که جانی نه قصد جنایت دارد و نه قصد فعلی که منجرّ به آن گردد، مانند کسی که به طرف حیوانی تیراندازی میکند، لیکن اتفاقاً به انسانی اصابت نموده و منجرّ به مرگ وی می‌گردد، بدون آنکه تیرانداز قصد پرتاب تیر به سوی مقتول و کشتن او را داشته باشد.
دیه در جنایت عمدی- در صورت عدم امکان قصاص یا توافق بر سر پرداخت دیه- و نیز در جنایت شبه عمد بر عهده جانی و در خطای محض بر عهده عاقله او است.
اسباب ضمان
...
[ویکی اهل البیت] «دیات» جمع «دیه»، عبارت است از مقدار مالی که واجب است در برابر جنایت پرداخت گردد، خواه مقدار آن معلوم باشد یا نباشد. گاهی جرایمی را که مقدارش معین نیست «ارش» و «حکومت» (تفاوت میان صحیح و معیوب) و جرایمی را که مقدارش معین است «دیه» می نامند.
دیه (خون بهای) قتل عمد (در صورتی که قصاص تبدیل به دیه گردد) عبارت از یکی از موارد ذیل است که قاتل در انتخاب آن مختار می باشد:
مهلت پرداخت دیه قتل عمد یک سال است و از مال خود قاتل پرداخت می شود.
دیه قتل شبه عمد نیز یکی از همان موارد مذکور است با کمی تخفیف در سن شترها و مدت پرداخت آن که دو سال است و از مال خود قاتل پرداخت می شود.
دیه قتل خطای محض نیز یکی از موارد مذکور در قتل عمد با مقداری تخفیف در سن شترها است و مهلت پرداخت آن سه سال می باشد. پرداخت این دیه بر عهده «عاقله» است که باید از مال خود بدهند و نمی توانند عوضش را از قاتل بگیرند.
«عاقله» خویشاوندان ذکور قاتل هستند که از طرف پدر و مادر یا از طرف پدر با قاتل نسبت دارند، به شرط این که بالغ و عاقل باشند و فقیر هم نباشند. اگر کسی خویشاوند پدر و مادری یا پدری نداشته باشد و «ضامن جریره» هم نداشته باشد، عاقله او امام مسلمانان است که دیه را از بیت المال می پردازد.
در قتل عمد و شبه عمد نیز اگر قاتل فرار کند و دستگیری او ممکن نباشد، دیه را از مال او برمی دارند: اگر مال نداشته باشد، باید خویشاوندان او بدهند و اگر خویشاوند نداشته باشد، دیه مقتول را امام از بیت المال می دهد و در هیچ صورت، خون مسلمانی که به ناحق کشته شده، هدر نمی رود.
جملاتی از کاربرد کلمه دیات
در قوانین اسلام، ابوابی به احکام قضایی و کیفری اختصاص یافته‌است. از جمله اصطلاحات در فقه اسلامی، مبحث حد است که در مقابل تعزیر تدوین شده‌است. قصاص و دیات از جمله دیگر مباحث مطرح شده در این ابواب فقهی است.
مقدار مالی است که به عنوان جبران خسارت مالی یا بدنی که در شریعت برای آن اندازه‌ای مشخص نشده به خسارت دیده پرداخت می‌گردد و از آن در باب‌های تجارت و دیات سخن رفته‌است.