دوکدان

معنی کلمه دوکدان در لغت نامه دهخدا

دوکدان. ( اِ مرکب ) حفش و سبد کوچکی که در آن دوک و گروهه ریسمان و پنبه گذارند. ( ناظم الاطباء ) ( از انجمن آرا ) ( از آنندراج ) ( از فرهنگ جهانگیری ) ( برهان ). جعبه ای که در آن دوکهای نخ ریسی را جا دهند. ( در چرخ جوراب بافی و غیره ). درج. ( یادداشت مؤلف ). حِفاش. ( دهار ) :
به پیش اندرون دوکدانی سیاه
نهاده هرآنچش فرستاده شاه.فردوسی.از آن هر یکی پنبه بردی به سنگ
یکی دوکدانی ز چوب خدنگ...
به انگشت از آن سیب برداشتش
در آن دوکدان نرم بگذاشتش...
همی تنگ شد دوکدان بر تنش
چو مشک سیه گشت پیراهنش.فردوسی.چو بنهاد بر نامه بر مهر شاه
بفرمود تا دوکدانی سیاه
بیارند با دوک و پنبه در اوی
نهاده بسی ناسزا رنگ و بوی.فردوسی.شهنشاه ما خیره سر شد بدان
که خلعت فرستادش از دوکدان.فردوسی.بیست دوکدان زرین جواهر در او نشانده.
( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 535 ).
بلی ولیک قلمدان ز دوکدان بگریخت
به عاقبت بتر آمد عمامه از معجر.مسعودسعد.زان در صف الست کمربسته ای چو چرخ
تا پنبه وار بازنشینی به دوکدان.اثیرالدین اخسیکتی.بهرام نیم که طیره گردم
چون چرخه و دوکدان ببینم.خاقانی.افسرده چو سایه و نشسته
در سایه دوکدان مادر.خاقانی.پنبه کن ای جان دشمن زان تنی
کو ز ترکش دوکدان خواهد نمود
خصم فرعونی نسب همچون زنان
دوکدان در زیر ران خواهد نمود.خاقانی.ای عزیز مادر و جان پدر تا کی ترا
این به زیر پنبه دارد و آن به زیر دوکدان.خاقانی.گر مردی خویشتن ببینم
اندر پی دوکدان نشینم.عطار.یارب چه فتنه بود که در سهم هیبتش
مریخ تیر خود را در دوکدان نهاد.کمال اسماعیل.|| چرخه که بدان ریسمان پنبه ریسند. ( غیاث ).

معنی کلمه دوکدان در فرهنگ عمید

۱. جای گذاشتن دوک در ماشین نخ ریسی.
۲. جعبه ای که در آن دوک های نخ ریسی را بگذارند.

معنی کلمه دوکدان در فرهنگ فارسی

( اسم ) جعبهای که در آن دوکهای نخ ریسی را جا دهند ( در چرخ جراب بافی ) .

جملاتی از کاربرد کلمه دوکدان

همه روز از برای لقمهٔ نان این حدیثست و دوکدان زنان
از تیر دوک سازند از جعبه دوکدان از پرش خوان طرازند از نیزه بابزن
افسرده چو سایه و نشسته در سایهٔ دوکدان مادر
در میان دوکدان لاف هر تردامنی نیزه و گرز و کمان و تیر عیاری مجوی
گر مردی خویشتن ببینیم اندر پس دوکدان نشینیم
هر یک به تاراج وطن دامن زده چون تهمتن وز دوکدان پیرزن برداشته سهم و رسد
بهرام‌وار گر به من آرند دوکدان غارت چرا به تیغ و به جوشن درآورم
وزان خلعتی کآمد او را ز شاه ز مقناع وز دوکدان سیاه
مرد خوی بدِ زنان چه کند پنبه و دوک و دوکدان چکند
کی نماید به مرد نوک سنان سایهٔ دوک و دوکدان زنان