معنی کلمه دفتر تاریخ در دانشنامه اسلامی
این مجموعه درازدامن و ارزنده از انتشارات موقوفه دکتر محمود افشار، سندها و مدارک و رساله هایی تاریخی را در بردارد که همه آنها برای شناسایی گوشه های تاریخی بخشی از ایران سودمندند. بیش تر سندهای این دو دفتر خواندنی و از اسناد مهم تاریخ ایران به شمار می روند.
اکنون دو جلد (دفتر) از این مجموعه در دست است که جلد یکم آن هشت رساله / سند و جلد دومش، هفده منبع از گروه های تاریخی و اجتماعی گوناگون در بردارد. سبک نوشتار این سندها ناهم سان می نماید. برای نمونه، نوشته های علیم السلطنه در برگه های مشروطه (بخش هفتم دفتر یکم) از دید سبک نوشتار با تاریخ بیداری ایرانیان، روزنامه اخبار مشروطیت تمجید السلطان و دیگر آثار آن روزگار متفاوت است و ویژگی ادبی در آن دیده می شود یا نویسنده دجالیه (بخش هشتم دفتر دوم) در قلمرو طنز صاحب قلم و نوآوری و دارای اثری به نام مقویم درباره سخره کردن تقویم های رقومی است.
دفتر یکم این جُنگ مغتنم، هشت بخش زیر را در بردارد:
1. حکم های پادشاهان صفوی برای بازرگانان انگلیسی