معنی کلمه دروزی در دانشنامه اسلامی
(شیخ محمد بن اسماعیل درزی ) از مبلغان و پیشوایان این مذهب بوده است . عقاید منسوب به این مذهب با مایه های غلوآمیز همراه است : (روح آدم در کالبد (علی بن ابی طالب (علیه السلام ) و از آن پس در فرزندانش تا (الحاکم ) تجلی کرده است . در (الحاکم ) تا اندازه ای از وجوه (الوهیت ) قرار دارد و (الحاکم ) قادر مطلق و عالم به جمیع اسرار جهان است و جهانیان باید از او اطاعت کنند).
این مذهب مورد حمایت شدید (الحاکم بالله ) قرار داشت . وی (الدرزی ) را به (سوریه ) اعزام کرد تا به تبلیغ پردازد. علت این بود که در (سوریه ) علاقه بسیاری به امام (علی بن ابی طالب (علیه السلام ) و خاندان آن حضرتش وجود داشت . پس از مرگ (الدرزی )، فردی دیگری به توصیه (الحاکم بالله ) به نام (حمزة بن احمد) (ایرانی الاصل ) جای وی را گرفت . گویند (حمزه ) مؤ سس واقعی این مذهب بوده است . وقتی (الحاکم ) بدست خواهرش کشته شد، (حمزة بن احمد) اعلام کرد که وی از نظرها پنهان شده تا مراتب عقاید پیروانش را بیازماید و در وقتی معین باز خواهد گشت .
دروزی ها پس از مرگ الحاکم بشدت سرکوب شدند. این تعقیب و سرکوبی باعث شد تا در کوهستانهای سوریه و جنوب لبنان سکنی گزینند و زندگی مذهبی مخفیانه ای داشته باشند. ابراهیم پاشا معابد آنان را در هم کوبید و آثار و کتب مذهبی شان را سوخت . این مذهب تحولات زیادی پیدا کرده است . از غلو به حلول و تناسخ و سپس تعدیل عقاید و آراء راه یافته است .
تعالیم مذهبی آنان تا حدودی تحت تاءثیر آئین مسیحیت قرار گرفته است : در جهان خلقت جدیدی رخ نداده ، یک روح است که از آغاز در کالبدهای پی در پی حلول می کند و از پیکری به پیکر دیگری راه می یابد. این فرقه به روزه ماه رمضان و نمازهای پنجگانه شبانه روز و زیارت کعبه اعتقاد دارند و کتاب آسمانی آنها (قرآن ) و (انجیل ) (؟!) است . در این مذهب مقامات مذهبی به طبقات مختلفی تقسیم می شوند: (بالا دانایان ) که اسرار مذهب را در سینه دارند و تعدادشان اندک است و مقامشان موروثی است . (پائین دانایان ) یا (پاکان ) که پارسایان باشند و کارشان ریاضت است و اسرار مذهب را دانند. (نیمه دانایان ) که اعمال مذهبی را انجام می دهند و ادعیه و اوراد را می خوانند. و (طبقه عامه ) که پیروان باشند و مقلد طبقات بالا هستند. آنان بر این باورند که بالاخره (الحاکم ) ظهور خواهد کرد، و عدالت و زیبائی بر جهان حاکم خواهد شد. دروزیها مردمی بلند همت و جوانمرد می باشند که زندگی روزانه آنان مقرون به دیانت و شرافت است .
برخی از محققان معتقدند که نام این فرقه از کلمه (درزی ) به معنای (خیاط) که شغل مؤ سس این مذهب است ، گرفته شده است و نام مؤ سس این مذهب به درستی روشن نیست . گویا وی در آغاز از اسماعیلیان بوده . مسیحیان وی را (محمد بن اسماعیل ) گفته اند. او (ایرانی الاصل ) بوده و نام اصلی او (نشتکین ) گفته شده است . در منابع مسیحی آمده است که (محمد بن اسماعیل ) در سال ۴۰۸ هجری به (مصر) رفت و با (حمزه بن علی ) که ظاهرا او نیز ایرانی بوده و از نزدیکان (الحاکم ) خلیفه فاطمی بود، آشنا شد و به دربار خلافت راه یافت و مذهبی به نام (مذهب توحید) با همیاری مؤ ذنی به نام (علی بن احمد حبال ) پدید آورد. (درزی ) قائل به (الوهیت ) الحاکم بامر الله شد و می گفت که : (عقل کلی در آدم ابوالبشر حلول کرد و به صورت او تجسد یافت و از آدم به دیگر انبیاء انتقال یافت تا به محمد (صلی الله علیه و آله ) و ائمه (علیه السلام ) و خلفای فاطمی رسید و هم اکنون در (الحاکم بامر الله ) قرار دارد...) به این مذهب (اباحیگری ) نسبت داده اند.
یشوایان مشهور این مذهب که در تاریخ نامشان باقی مانده ، عبارتند از: امیر فخرالدین ۱۵۱۶ - ۱۵۴۴ میلادی و امیر بشیر بن حسین شهابی (م ۱۶۹۷ م ).
اصول عقاید این مذهب عبارت است از: