خوشخویی

میان مجلس عشرت ز کم‌گویی و خوشخویی زهی سوسن زهی نسرین بنامیزد بنامیزد

گر می خواهی عیش خوش اندر دو جهان خوشخویی کن که عیش خوشخوی خوش است

چون به زلف و به عارضش نگری به گه خوشخویی و آرامش

اسکندر مقدونی سلسله هخامنشیان را نابود کرد، دارا را کشت ولی در حرکت خود به شرق همه جا به مقاومت‌های سخت برخورد، از جمله سغد و باکتریا یکی از سرداران جنگی او بنام سپتامان ۳۲۷–۳۲۹ ق. م در راس جنبش همگانی مردم بیش از دو سال علیه مهاجم خارجی مبارزه دلاورانه کرد. در این ناحیه مکرر مردم علیه ساتراپهای اسکندر قیام کردند. گرچه سرانجام نیروهای مجهز و ورزیده اسکندر این جنبش‌ها را سرکوب کردند ولی از این تاریخ اسکندر ناچار روش خشونت‌آمیز خود را به نرمش و خوشخویی بدل کرد.

او همی کاهد ز نیکو عهدی و از خوشخویی هر چه بر رویش طبیعت می‌بیفزاید نگار

بدین اخلاق و خوشخویی ملک نی بدین اندام وگلرویی پری نیست

خراش دامن عزت مخواه از ترک خوشخویی که راه کوی بدکیشی سگان بی‌مرس دارد

عزیز این گفت و بیرون شد ز خانه به خوشخویی سمر شد در زمانه

در حریم مصطفا بوبکروار اندر خرام تا سیه رویی جفا بینی و خوشخویی وفا

آن خوشخویی وخوش سخنی بد که دلم را در بند تو افکند و مرا کرد چنین زار

گر به خوشخویی از تو مثلی خواهند مثل از خوی خوش و مکرمت او زن