خوارزمی

که اکنون به آن عنوان کتاب جبر داده‌اند، همانند کتاب الجبر و المقابله خوارزمی است. این بخش به زبان‌های لاتین، عبری، آلمانی و انگلیسی برگردان شده‌است.

باد خوارزمی بهامون اندرون اکنون ز برف غارها سازد ز کوه و کوهها سازد ز غار

آسی، زبانی از خانوادهٔ هندو-اروپایی و متعلق به شاخهٔ سکایی از زبان‌های ایرانی شمال‌شرقی است. این زبان از مناطق شرقی ایران به قفقاز رفته و با زبان سغدی که آثار آن در آسیای میانه و ترکستان چین به دست آمده و با زبان یغنایی که امروزه در نواحی شرقی سمرقند رایج است و نیز با زبان خوارزمی مربوط است.

انتشارات خوارزمی در سال ۱۳۵۲ با اختلاف‌هایی که بین سهامداران آن پیش آمد تا آستانه تعطیلی پیش رفت. اما با دخالت عبدالرحیم جعفری، بنیانگذار انتشارات امیرکبیر که در آن سال بخشی از سهام انتشارات خوارزمی را خرید، توانست به حیات خود ادامه دهد.

باد خوارزمی کنار باغ پر دینار کرد چون کنار زایران را ابر دست پادشا

در میان آثار او کتاب «رهنمود آسیموف به علم» یکی از بهترین کتاب‌هایی است که دربارهٔ علم برای مردم عامه نوشته شده‌است. این کتاب با عنوان «رهبر علم» و در دو جلد با ترجمه «احمد بیرشک» توسط انتشارات خوارزمی و نیز با عنوان «در جهان علم» با ترجمه «هوشنگ شریف‌زاده» توسط انتشارات فاطمی به فارسی منتشر شده‌است.

برگرفته از ترجمه لاتینی کتاب خوارزمی که اولی از نام کتاب و دومی اسم «الخوارزمی» یعنی الگوریتمی است. واژه «الجبر» نخستین بار در عنوان کتاب وی به کار رفته و پس از آشنایی اروپاییان با این کتاب با مختصر تغییراتی به زبان‌های دیگر راه یافته‌است.

زسامانی و غزنی و دیلمی ز سلجوق و خوارزمی و فاطمی

گوشش نگر خرمای تر دنبش به سان نیشکر لعلش چو بلغاری سپر گردن چو خوارزمی کمان

مگر که در شب دی ماه بادِ خوارزمی عسس شدست که کردست باغ را عریان

ساقی نعم‌پرکن چه‌چیز؟‌آن‌جام خوارزمی ز چه‌؟ از می‌ کدامین می‌؟ میی‌ کز دل برد رنج و سقم

به خاطر یورش سکاها و زیرگروه‌های آنها، آلان‌ها به آذربایجان، ارمنستان و دیگر نواحی قفقاز، این ناحیه جمعیت بزرگتری از ایرانی‌ها، هرچند اندک، به خود گرفت. پارتی و دیگر گویش‌های ایرانی در خراسان تکلم می‌شد، در حالی که در مناطق دوردست در شرق که همیشه در دست ساسانی‌ها نبود، سغدی، باختری و خوارزمی و پارتی تکلم می‌شد. در جنوب در سیستان، که در دوره اشکانیان جمعیتی از سکاها بدانجا رفته بودند، سیستانی تکلم می‌شد. کرمان جمعیتی از ایرانی‌ها را به خود داشت که شبیه پارسیان بودند، در شرق دوردست در پاراتان، توران، مکران، بلوچی و زبان‌های غیرایرانی و هندوآریایی تکلم می‌شد.

خادمی نااهل خوارزمی که باد هر دو دندانش شکسته همچو دست

در بیانیه‌ای که توسط جمعی از دانشجویان دانشگاه خوارزمی منتشر شده است، به ۶۰ روز بازداشت و بلاتکلیفی ارژنگ مرتضوی، دانشجوی کامپیوتر این دانشگاه، اشاره شده و دستگیری وی را مصداق «ربایش» دانسته و آزادی هر چه سریعتر او و سایر دانشجویان معترض بازداشت شده و توقف‌زدن به تهدید بقیه دانشجویان را خواستار شده‌اند.

انتشارات خوارزمی ناشر ایرانی است که از سال ۱۳۴۷ فعالیت می‌کند. کتاب‌فروشی این انتشارات واقع در خیابان انقلاب تهران بود که در اسفند ۱۴۰۱ بود بسته شد. این کتابفروشی از خرداد ۱۴۰۲ مجددا بازگشایی شد و زمان کار آن از ساعت ۹ الی ۲۰ شنبه تا پنجشنبه است.

سخنت بلخی و معنیش گیر خوارزمی ز بلخی آخر تفسیر این سخن دانی

بنده را شاگرد خوارزمی است شیطان هیکلی کان چنان هیکل نه در کوه و نه در هامون کنند

همی تا گل ندارد تاب پیش باد خوارزمی همی تا نور گیرد مه ز خورشید خراسانی