معنی کلمه خط در ایران در دانشنامه اسلامی
عیلام خاستگاه اولیه سلسله های شاهی در تاریخ فلات ایران بوده است که همواره در کنار همسایگانی (مانند سومر و اکّد) با تمدن های پیشرفته قرار داشتند. این همسایگان در تماس بسیار نزدیک و همیشگی با یکدیگر بودند و مبادلاتی همه جانبه بین آن ها برقرار بود. اندکی پس از ابداع خط در سومر در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد، تمدن شوش (پایتخت عیلام) نیز خط تصویرنگار خاص خود را، احتمالا بر پایه خط تصویری سومری، ابداع کرد. این خط را اکنون عیلامی آغازین می نامند. الواح برجای مانده به خط عیلامی آغازین را علاوه بر شوش، در تپه سِیَلک کاشان، تپه یحیی کرمان، تلّ مَلیان فارس، شهر سوخته سیستان و تپه ازبکی قزوین نیز یافته اند. این الواح که به فاصله سال های ۳۱۰۰ تا ۲۹۰۰ پیش از میلاد تعلق دارند، درواقع اسناد مالی برای ثبت موجودی، ثبت معاملات یا رسید کالاها بوده اند. تاکنون حدود ۱۶۰۰ قطعه متن و بیش از ده هزار سطر به عیلامی آغازین یافت شده است. تعداد علایم به کار رفته در این متون، صرف نظر از اعداد، حدود پنج هزار است که احتمالا با گوناگونی های نگارشی، حدود هزار نشانه یا کمتر را می نمایانند.
← الواح عیلامی
دولت ماد نخستین دولت ایرانی بود که در اواخر قرن هشتم پیش از میلاد تأسیس شد. به گزارش هرودت، در زمان دَیااُکو (حک: ح ۷۲۷ـ۶۷۵ پیش از میلاد)، نخستین پادشاه ماد، دعاوی را می نوشتند و نزد وی می فرستادند. او درباره آن ها داوری می کرد و داوری هایش را بازپس می فرستاد. با وجود این، تنها شاهد مستقیمی که نشان می دهد مادها خط را می شناختند، قطعه ای سیمین است که در تپه نوشیجان کشف شده و بخش هایی از دو نشانه میخی بر آن برجای مانده، اما شناسایی نوع خط میخی و زبان آن ناممکن است. از سویی، باتوجه به مناسبات فرهنگی مشهوری که میان آشوریها و مادها وجود داشته، فرض بر این است که مادها از خط میخی آشوری استفاده میکردند د.
خط در زمان هخامنشیان
همزمان با روی کار آمدن سلسله هخامنشی، زبان و خط آرامی (سامی، زبانها) چنان جایگاه مهمی یافته بود که در پهنه وسیعی از مصر تا هند، مکاتبات دولتی به این زبان و خط بود و کاتبان آرامی در دستگاه های حکومتی جایگاه برجسته ای داشتند. به همین دلیل، هخامنشیان نیز زبان و خط آرامی را به عنوان زبان و خط اداری در سراسر قلمرو خود به کار می بردند. به علاوه، هریک از سرزمین های قلمرو پهناور هخامنشی، زبان و در مواردی خط محلی خاص خود را داشت، مانند عیلامی، بابلی، مصری، یونانی، لودیایی و لوکیایی. دلبستگی هخامنشیان به تبار ایرانی شان سبب شد که برای نخستین بار خطی برای نگارش فارسی باستان ابداع کنند. این خط جدید که خط میخی فارسی باستان خوانده می شود، با ۳۶ نشانه هجایی ـ الفبایی، هشت واژه نگار، نشانه واژه جداکن و چند نشانه برای اعداد، از ساده ترین خطوط میخی به شمار میرود.
← ابداع خط میخی فارسی
...