معنی کلمه خسرو میرزا در دانشنامه اسلامی
خسرو میرزا در شوال ۱۲۴۴ برای عذرخواهی در مورد واقعه قتل گریبایدوف، سفیر روسیه، به همراه هیئتی به پترزبورگ رفت. وی همچنین با پاسکویچ درباره آمبورکر، از کارگزاران روسیه در ایران ، سخن گفت و خواستار برکناری او شد که عباس میرزا طی نامه ای خسرو میرزا را برای این کار سرزنش کرد. خسرومیرزا در ذیحجه ۱۲۴۴ از تفلیس به پترزبورگ رفت. وی نامه ای از جانب فتحعلی شاه و عباس میرزا برای امپراتور روسیه برد و مورد محبت و اکرام امپراتور روسیه قرار گرفت، چنان که امپراتور از دو کرور خسارت جنگی باقی مانده، یک کرور را بخشید و برای پرداخت یک کرور دیگر پنج سال مهلت داد. خسرو میرزا در رمضان ۱۲۴۵ وارد تبریز شد. میرزامصطفی افشار، منشی این هیئت، ماجرای سفر خسرو میرزا را نوشته است که این سفرنامه به همراه شرح حال عباس میرزا نایب السلطنه، تألیف میرزا مسعود انصاری، در ۱۳۴۹ش در تهران منتشر شد.
پیروزی های خسرو میرزا
در ۱۲۴۶ که عباس میرزا مأمور نظم ایالات یزد و کرمان شد، خسرو میرزا را نیز همراه خود برد. خسرو میرزا در ۱۲۴۷ به فرمان عباس میرزا به طبس رفت و به همراه امیرعلی نقی عرب زنگویی، از اعراب شیبانی و حاکم آن حدود، قلعه ترشیز (کاشمر کنونی) را تسخیر و اوضاع آن جا را آرام کرد. در ترشیز، خانه ای عرب میش مست از وی اطاعت کردند. خسرو میرزا آنان را با خود به مشهد نزد نایب السلطنه برد و نایب السلطنه نیز آنان را مورد توجه قرار داد. در همان سال، عباس میرزا جمعی از سپاهیان را برای سرکوبی مخالفان، به اتفاق خسرو میرزا، به خراسان فرستاد.
نیابت حکومت خراسان
خسرو میرزا در ۱۲۴۸، از سوی پدر به نیابت حکومت خراسان منصوب شد. وی در ۱۲۴۹ به همراه پدرش با چند فوج به خراسان رفت. عباس میرزا در همان سال، محمدمیرزا، خسرومیرزا و چند تن از سران خراسان را مأمور سرکوب کردن کامران میرزا (حاکم هرات) و فتح هرات کرد. کامران میرزا اندکی پس از محاصره شهر شکست خورد و از کارگزاران انگلیسی در هندوستان یاری خواست. در همان هنگام، عباس میرزا درگذشت و پسرانش ناچار دست از محاصره کشیدند و با کامران میرزا مصالحه کردند.
دستگیری خسرو میرزا
...