ثوابا

گفته‌اند ربّ العالمین در اوّل سورة گفت: إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِی الْأَرْضِ اضافت علو و برتری جستن بر مردم با فرعون کرد و اضافت فساد با قارون کرد آنجا که گفت: وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأَرْضِ انگه در آخر سورة گفت: تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً سرای آخرت و نعیم جنّت ایشان را است که علوّ فرعونی نجویند و نه فساد قارونی مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها یعنی من اتی اللَّه یوم القیامة بالایمان و الاعمال الصالحة فانه یلقی من اللَّه خیرا، ای ثوابا و جزاء علی ذلک و هو خیر کثیر. و المراد بالحسنة: کلمة الاخلاص لا اله الا اللَّه و السّیّئة الشرک و قیل من اتی اللَّه یوم القیامة بالاعمال الصالحة فله خیر من المثوبة التی یستحقها علیها. و ذلک انّه یجازیه بالواحدة عشرا فیکون الواحد ثوابا مستحقا و التسعة تفضلا وجودا، و التسعة خیر من الواحدة من ذلک الجنس و من اتی اللَّه یوم القیامة بالکفر و الشرک فان اللَّه لا یعاقبه علی ذلک الّا بقدر استحقاقه من العقاب، و یرید اللَّه فی ثواب الاحسان و لا یزید فی عقاب الاساة، لانّ الزیادة فی الاحسان و الثواب کرم وجود و الزیادة فی الاساة و العقاب ظلم و جور.

یا قَوْمِ لا أَسْئَلُکُمْ علی ما ادعوکم الیه من اخلاص العبادة أَجْراً ای ثوابا و رزقا إِنْ أَجْرِیَ ای ما جزائی و ثوابی إِلَّا عَلَی الَّذِی فَطَرَنِی ای ابتدأ خلقی و لم اک شیئا أَ فَلا تَعْقِلُونَ انّی لا اطلب منکم علی ذلک عرض الدنیا و انّما قال هذا لان الامم قالت للرّسل ما تریدون الّا ان تتملّکوا اموالنا.

قَوْلٌ مَعْرُوفٌ سخن خوش و وعده نیکو و ردّ بتعریض باندام وَ مَغْفِرَةٌ و در گذاشت درشتی سخن سائل در حال رد، و خشم ناگرفتن بر الحاح وی، این همه به است از صدقه دادن و با آن صدقه منت و رنج دل بر نهادن، و سائل را در سؤال تعییر کردن. کلبی گفت «قول معروف» یا کلام حسن یدعو اللَّه عز و جل الرجل لاخیه بظهر الغیب، وَ مَغْفِرَةٌ ای تجاوز عن مظلمته خیر ثوابا عند اللَّه من صدقة یعطیها ایاه ثم یتبعها اذی.

قوله: الْحَاقَّةُ یعنی: القیامة، سمّیت حاقّة لانّها واجبة الکون و الوقوع من حقّ یحقّ بالکسر ای وجب و صحّ مجیئها للجزاء علی الطّاعة ثوابا و علی المعصیة عقابا. قال اللَّه تعالی: وَ لکِنْ حَقَّتْ کَلِمَةُ الْعَذابِ عَلَی الْکافِرِینَ. ای وجبت. و قیل: مشتقّ من حقّ یحقّ بالضّمّ، تقول حققت علیه القضاء اوجبته. و المعنی: توجب لکلّ احد ما استحقّه من الثّواب و العقاب. و قیل: سمّیت حاقّة لانّها حقّت کلّ من حاقّها من مکذّب فی الدّنیا فحقّته و غلبته. و قال الکسائی: الحاقّة یعنی یوم الحقّ.

قُلْ أَ ذلِکَ خَیْرٌ ای الذی ذکرت من صفة النار و اهلها خیر؟ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ کانَتْ لَهُمْ جَزاءً ثوابا وَ مَصِیراً مرجعا.

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ شَاقُّوا الرَّسُولَ، ای عادوه، مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدی‌، ای ظهر لهم انه الحق و عرفوا الرسول، لَنْ یَضُرُّوا اللَّهَ شَیْئاً، انما یضرّون انفسهم، وَ سَیُحْبِطُ أَعْمالَهُمْ، فلا یرون لها ثوابا فی الآخرة.

قال ابن بحر معنی الایة: ان صلوتهم و دعاءهم غیر رادّین علیهم ثوابا الّا کما یجیب الصدی الصّائح.

فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ فیما آمرکم به فانّی لا اخونکم و لا ارید بکم سوء وَ ما أَسْئَلُکُمْ علی ما ادعوکم الیه مِنْ أَجْرٍ و ثوابا إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلی‌ رَبِّ الْعالَمِینَ، و ذلک اریده.