ساعه
معنی کلمه ساعه در دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
سوع (۴۸ بار)
منظور از «ساعة» روز قیامت است و علت انتخاب این نام (ساعة) برای روز قیامت این است که یا حساب مردم در آن ساعت با سرعت انجام می گیرد و یا اشاره به ناگهانی بودن وقوع آن است که در ساعتی برق آسا مردم از جهان برزخ به عالم قیامت منتقل می شوند، یا به خاطر این که اعمال بندگان به سرعت مورد حساب قرار می گیرد.
ولی این احتمال نیز وجود دارد که «ساعة» کنایه از حوادث هولناک بوده باشد، زیرا آیات قرآن مکرّر می گوید: شروع قیامت با یک سلسله حوادث فوق العاده هولناک همچون زلزله ها، طوفان ها و صاعقه ها همراه است و یا اشاره به ساعت مرگ بوده باشد، ولی تفسیر اول نزدیک تر به نظر می رسد. کلمه «ساعة» در سوره «حجّ» گر چه بعضی احتمال داده اند به معنای لحظه مرگ و مانند آن بوده باشد، ولی آیات بعد، نشان می دهد که منظور از آن پایان جهان و قرار گرفتن در آستانه قیامت است مخصوصاً که با کلمه «بغتة» (ناگهانی) همراه است. و می دانیم «ساعَة» در لغت عرب به معنای جزء کمی از زمان است.
جزئی است از اجزاء زمان (راغب) جوهری آن را وقت حاضر گفته است. آن در قرآن به معنی مطلق وقت آمده خواه بسیار جزئی باشد مثل . و یا متعارف مثل . و نیز از قیامت با آن تعبیر آمده مثل ، ، . به نظر میاید: در بعضی از آیات مراد از وقت مرگ است مثل . در این صورت عذاب آن است که مرگ در آن نباشد و مثل . پیوسته در شک بودن روشن میکند که غرض از ساعت آمدن مرگ است و آن با قیامت بودن نمیسازد مگر آنکه بگوئیم کفّار در برزخ هم در حال مریهاند. ساعت آنگاه که در قیامت و مرگ به کار پیوسته با الف و لام عهد آمده و در غیر آن نکره استعمال شده است. * . معنی آیه در «رسو» گذشت.
جملاتی از کاربرد کلمه ساعه
هوای مدح تو هر ساعه در ضمیر سخنور قذان کنند چو سودای حک و ناخن اجرب
فلولا رجاء الوصل ماعشت ساعه ولولا مکان الطیف لم اتهجع
آری جنون ساعه شرط شجاعت است با مایه خرد نکند هیچ کس نری
ما فاز عاشق بمحیاک ساعه الا و فی الصدود تلاشی من البلا
اصبحت تبریز عندی قبله او مشرقا ساعه اضحی لنور ساعه ابغی الصلا
و هرگاه این معنی را متذکر شوی امور دنیا بر تو سهل و آسان خواهد شد أبو بصیر می گوید: به خدا قسم که هر وقت غم و اندوهی از امر دنیا به من می رسید چون به فکر اینها می افتادم از آن فارغ می شدم و دیگر از برای من غصه از امر دنیا باقی نمی ماند» و فرمود که «یاد مرگ، خواهش های باطل را از دل زایل می کند و گیاههای غفلت را می کند و دل را به وعده های إلهی قوی و مطمئن می گرداند و طبع این رقیق و نازک می سازد و هوا و هوس را می شکند و آتش حرص را فرو می نشاند و دنیا را حقیر و بی مقدار می سازد و بعد از آن فرمود: این معنی سخنی است که پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «تفکر ساعه خیر من عباده سنه» یعنی «فکر کردن یک ساعت، بهتر است از عبادت یک سال» و این در وقتی است که آدمی طنابهای خیمه خود را از دنیا بکند و در زمین آخرت محکم ببندد و شک نداشته باشد که کسی که این چنین، مرگ را یاد کند مرحمت بر او نازل می شود.
از سید انبیاء صلی الله علیه و آله و سلم مروی است که فرمودند: «مقرب ترین مردم در روز قیامت در نزد خدا پادشاه عادل است، و دورترین ایشان از رحمت خدا پادشاه ظالم است» و باز از آن بزرگوار مروی است که «عدل ساعه خیر من عباده سبعین سنه» یعنی «عدالت کردن در یک ساعت بهتر از عبادت هفتاد سال است».