غازیان

غازیان مانند آتش تازیان مانند باد غازیان در شرّ و شور و تازیان در کر و فر

پس از ۱۲۶۱ قسطنطنیه دوباره پایتخت امپراتوری روم شرقی شد. سرزمین‌های امپراتوری پیشین نیقیه از ثروت خود که برای بازسازی قسطنطنیه و تأمین بودجهٔ جنگ‌های متعدد در اروپا برابر دولت‌های لاتین و اپیروس خرج می‌شد، محروم شدند. سربازان از آسیای صغیر به اروپا منتقل می‌شدند و مرزهای قدیمی تا حدودی بی‌دفاع شدند. حملات غازیان ترک دفع نشد و تاخت‌وتاز آن‌ها به مرز در حال افزایش بود.

ز صد سوار ننالند غازیان مجاهد خلاف من که ز یک طفل نی سوار بنالم

باز پرسیدش که چند از غازیان خواهی گزید؟ گفت: یک تن بس ز سالاران دربار خطر

غازه کن چهره به هر هفت که شاه غازی غازیان را به غزا داد صلا حمله‌وری

قیاس کار جانبازان مکن بر حال رعنایان که باشد سرخ روی غازیان از خون نه از غازه

در تن فیلان چو رود نیل در هر حمله ای کوچه ها از زخم تیغ غازیان شد آشکار

نوع اول سرود و اشعار حاجیان بود در صفت کعبه و بادیه که آتش شوق خانه خدای را در دل بجنباند و از این سماع مزد بود کسی را که روا بود که به حج شود، اما کسی را که مادر و پدر دستوری ندهد یا سببی دیگر که وی را حج نشاید، روا نبود که این سماع کند و این آرزو در دل خویش قوی گرداند، مگر که داند که اگرچه شوق غالب و قوی خواهد شد، وی قادر بود بر آن که نرود و بدین نزدیک بود سرود غازیان و سماع ایشان که خلق را به غزا و جنگ کردن با دشمنان خدای تعالی و جان بر کف نهادن بر دوستی وی آرزومند کند و این را نیز مزد باشد. و همچنین اشعاری که عادت است که در مصاف بگویند تا مرد دایر شود و جنگ کند و دلاوری را زیادت کند و در وی، مزد بود چون جنگ با کافران بود، اما اگر با اهل حق بود این حرام بود.

اداره گمرک مربوط به دوره قاجار است و در بندر انزلی، کنار مرداب رودخانه غازیان واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۳۹۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

همچنین در انزلی کلیسای ارتدوکس روسی در محله کرد محله غازیان وجود دارد.

عباس میرزا که از سرنوشت سردار و دایی خود و سقوط گنجه بسیار خشمگین بود به میرزا تقی مستوفی آشتیانی می‌نویسد: «یک تهور بیجای امیر خان باعث تلف خودش شد. غازیان شیرشکار هم که معلوم، او را گذاشتند و دررفتند. البته قدغن عزاداری در خوی و تبریز به جهت سردار بکن، که خلاف رأی ما می‌شود. آب و آش و طعام عیب ندارد؛ و به جهت اینکه میان شهید و رختخواب‌مرده تفاوتی داشته باشد.»

احمد عاشورپور در ۱۸ بهمن ۱۲۹۶ در غازیان بندر انزلی زاده شد. تحصیلات مقدماتی خود را در زادگاهش گذراند و چنان‌که خودش در مصاحبه‌ای گفته‌است، وزن و قافیه و ریتم در شعر را در همین دوران و با مطالعه اشعار کلاسیک ایرانی، و از جمله دیوان شمس تبریزی، آموخته‌است.

وی پس از مدتی شورش نمود و جریان در اردبیل به سمع شاه‌عباس رسید؛ حاتم‌بیگ اردوبادی را که وزیر و اعتماد‌الدوله بود به اورمیه اعزام کرد و دستور داد که اگر در امیرخان رایحۀ صدق و اخلاصی مانده باشد، باز او را از راه متابعت فراخوانده و از تقصیراتش منصرف شود، وگرنه به آب تیغ آبدار غازیان آتش فتنه و شرارت او را فرو‌نشاند.