رابعه عدویه
معنی کلمه رابعه عدویه در دانشنامه آزاد فارسی
ملقّب به ام الخیر، از زنان صوفی و عارف و زاهد. پدرش اسماعیل نام داشت و او را بدان جهت که چهارمین دختر خانواده بود، رابعه نامیدند. کنیز آل عتیک بود و از همین رو، افسانه های بسیاری دربارۀ دورۀ خردسالی و چگونگی آزادی اش، حکایت کرده اند. گویا یک بار ازدواج کرد و پس از فوت همسرش به خواستگارانی همچون حسن بصری جواب رد داد و تا آخر عمر انزوا گزید. بی تردید رابعه در تاریخ تصوف شخصیتی تأثیرگذار است. او اندوه و غم را به عناصر اصلی تصوّف در مکتب خراسان و بغداد تبدیل کرد و تجرّد و تفرید، را حتی در صورت ظاهریِ اجتماعی آن، اشاعه داد. شماری از اساسی ترین مفاهیم مرتبۀ ملامتیه نیز، در سخنان او جلوه ای ویژه دارد. اگرچه رابعه، در طول تاریخ شخصیتی افسانه ای یافت، و حتی بسیاری از این افسانه های غریب را در تک نگاری بزرگی که در روزگار ما دربارۀ او نوشته اند به سان حقایق تاریخی ثبت کرده اند، با این همه، بی تردید، نقش او در تکوین اصول تصوف، با نقش کسانی همچون فُضَیل عیاض و حسنِ بَصْری ـ که دیدگاه هایی مشابه او دارند ـ نه تنها قابل مقایسه که از جهاتی ژرف تر و مؤثرتر است.
جملاتی از کاربرد کلمه رابعه عدویه
هو الرّجل یزنی و یسرق و یشرب الخمر؟ قال لا هو الرجل یصلی و یصوم و یتصدّق و یخاف ان لا یقبل منه رابعه عدویه بسیار گفتی: استغفر اللَّه من قلّة صدقی، فی قولی استغفر اللَّه، بدان ای جوانمرد که پرده دواست یکی برداشته، و هرگز مبادا که فرو گذارند. یکی فرو گذاشته و هرگز مبادا که بر گیرند. آن پرده برداشته، حجاب فکرت است از پیش دلهای موحدان و سینه‌های مؤمنان برداشته، و آن پرده فرو گذاشته، ستر کرم است پیش اقوال و اعمال عاصیان و مطیعان و صدّیقان و متقیان، پرده کرم بحکم قهر قدم از پیش طاعت ابلیس برداشتند همه معصیت آمده.