باب الصفا
معنی کلمه باب الصفا در دانشنامه اسلامی
باب الصفا سومین در از سمت شرق در دیوار جنوبی مسجدالحرام بود که به سبب نزدیکی با کوه صفا به این نام شهرت یافت. این ورودی به سبب قرار گرفتن در برابر خانه های بنی عدی بن کعب، از تیره های قریش، در دوران جاهلیت به باب بنی عدی شهرت داشت. در پی نبردی که میان بنی عدی و بنی عبدالشمس روی داد، بنی عدی خانه های خود را ترک کردند و از آن پس، این ورودی به سبب جای داشتن در برابر خانه های بنی مخزوم، به باب بنی مخزوم مشهور شد. در گزارش برخی رویدادها مانند بیرون آمدن پیامبر از این باب به سوی صفا از آن با نام باب بنی مخزوم یاد شده است. در محاصره مسجدالحرام به دست حجاج بن یوسف ثقفی برای سرکوب قیام عبدالله بن زبیر به سال۷۳ق. پاسداری از این باب به نیروهای اردنی وا گذار شد.
موقعیت باب
باب الصفا تا نیمه سده دوم ق. به شکل یک ورودی بود و در گسترش های مسجد، جایگاه آن به موازات مکان پیشین جابه جا می شد. به سال ۱۶۷ق. در گسترش دوم دوران مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) در پی توسعه مسجد از سمت جنوب، نخستین بار برای آن دری ساختند که بزرگ ترین در مسجد با چندین ورودی بود. این در پنج طاق و ورودی بر چهار ستون داشت که ارتفاع چهار ورودی ۵/۱۳ ذرع (کمی بیش از ۵/۶ متر) و ارتفاع ورودی وسطی ۱۴ ذرع (نزدیک هفت متر) بود و زائران می توانستند به تاسی از پیامبر، از بالای کوه صفا، کعبه را از درون آن ببینند. پهنای باب الصفا ۳۶ ذرع (بیش از ۵/۱۷متر) گزارش شده است. از آن جا که این در از سطح مسجد بالاتر بود، با ۱۲یا شش پله به صحن مسجد می رسید. در پله چهارم، سنگی سیاه قرار داشت که نشان گام پیامبر بر آن نقش بسته بود. بعدها این اثر بریده شد، به گونه ای که سرانگشتان مبارک حضرت رو به سوی مسجد گشت.
← نقوش باب
به گزارش برخی منابع، این در محل ورود حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل برای انجام مراسم حج بوده است. نیز گزارش داده اند که در ماجرای ستیز قریش برای نصب حجرالاسود، پیامبر از همین در وارد مسجد شد. همچنین گفته اند که ایشان همراه امام علی علیه السّلام و حضرت خدیجه برای اقامه نماز، از این در وارد مسجد می شدند.
← خروج پیامبر از این در به سوی صفا
...
[ویکی حج] باب الصفا: از درهای ضلع جنوبی مسجدالحرام روبه روی صفا می باشد. این باب به علت نزدیکی با کوه صفا به این نام شهرت یافت. این باب به نام های دیگری چون باب بنی عدی، باب بنی مخزوم، مشهور است. این در تا نیمه سده دوم ق. به شکل یک ورودی بود که در گسترش دوم دوران مهدی عباسی در پی توسعه مسجد از سمت جنوب، نخستین بار برای آن دری ساختند که بزرگ ترین در مسجد با چندین ورودی بود. طبق گزارش های تاریخ نویسان این باب به آیات قرآن و نقش و نگارهای متنوع تزیین گشته بود. در حکومت مراد سوم عثمانی، همه پنج ورودی این باب، با دو لنگه در چوبی بازسازی شد. طبق برخی گزارش ها این در محل ورود حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل برای انجام مراسم حج بوده است همچنین در ماجرای ستیز قریش برای نصب حجرالاسود، پیامبر از همین در وارد مسجد شد، همچنین گفته اند که ایشان همراه امام علی(ع) و حضرت خدیجه برای اقامه نماز، از این در وارد مسجد می شدند، همچنین خروج پیامبر از این در به سوی صفا و همسایگی آن با مسعی، اهمیتی ویژه به این در بخشیده است.
باب الصفا سومین در از سمت شرق در دیوار جنوبی مسجدالحرام بود که به سبب نزدیکی با کوه صفا به این نام شهرت یافت.این ورودی به سبب قرار گرفتن در برابر خانه های بنی عُدَی بن کعب، از تیره های قریش، در دوران جاهلیت به باب بنی عُدی شهرت داشت. در پی نبردی که میان بنی عدی و بنی عبدالشمس روی داد، بنی عدی خانه های خود را ترک کردند و از آن پس، این ورودی به سبب جای داشتن در برابر خانه های بنی مخزوم، به باب بنی مخزوم مشهور شد.در گزارش برخی رویدادها مانند بیرون آمدن پیامبر(ص) از این باب به سوی صفااز آن با نام باب بنی مخزوم یاد شده است. در محاصره مسجدالحرام به دست حجاج بن یوسف ثقفی برای سرکوب قیام عبدالله بن زبیر به سال73ق. پاسداری از این باب به نیروهای اردنی وا گذار شد.
باب الصفا تا نیمه سده دوم ق. به شکل یک ورودی بود و در گسترش های مسجد، جایگاه آن به موازات مکان پیشین جابه جا می شد. به سال 167ق. در گسترش دوم دوران مهدی عباسی (حک: 158-169ق.) در پی توسعه مسجد از سمت جنوب، نخستین بار برای آن دری ساختند که بزرگ ترین در مسجد با چندین ورودی بود.این در پنج طاق و ورودی بر چهار ستون داشت که ارتفاع چهار ورودی 5/13 ذرع (کمی بیش از 5/6 متر) و ارتفاع ورودی وسطی 14 ذرع (نزدیک هفت متر)بود و زائران می توانستند به تاسی از پیامبر، از بالای کوه صفا، کعبه را از درون آن ببینند.پهنای باب الصفا 36 ذرع (بیش از 5/17متر) گزارش شده است.از آن جا که این در از سطح مسجد بالاتر بود، با 12یا شش پله به صحن مسجد می رسید.در پله چهارم، سنگی سیاه قرار داشت که نشان گام پیامبر(ص) بر آن نقش بسته بود. بعدها این اثر بریده شد، به گونه ای که سرانگشتان مبارک حضرت رو به سوی مسجد گشت.
جملاتی از کاربرد کلمه باب الصفا
یکشنبه ششم ذی الحجه به مکه رسیدیم. به باب الصفا فرو آمدیم این سال به مکه قحطی بود. چهار من نان به یک دینار نیشابوری بود و مجاوران از مکه میرفتند و از هیچ طرف حاج نه آمده بود. روز چهارشنبه به یاری حق سبحانه و تعالی به عرفات حج بگذاردیم و دو روز به مکه بودیم و خلق بسیار از گرسنگی و بی چارگی از حجاز روی بیرون نهادند هر طرف، و در این نوبت شرح حج و وصف مکه نمی گویم تا دیگر نوبت که بدین جا رسم که نوبت دیگر شش ماه مجاور بود م و آنچه دیدم به شرح بگویم.