باب التوبه
معنی کلمه باب التوبه در دانشنامه اسلامی
باب توبه دری در سمت راست ضلع شمالی درون کعبه و در زاویه رکن شامی برای راهیابی به پلکان چوبین بام کعبه است. این نردبان نخستین بار در بازسازی کعبه به دست قریش (۵ سال پیش از بعثت پیامبر) که سقفی چوبین برای کعبه نهادند، ساخته شد. به سال ۶۵ق. در بازسازی کعبه به دست عبدالله بن زبیر، این نردبان از نو ساخته و طلاکاری شد. بعدها حجاج بن یوسف ثقفی به سال ۷۴ق. با بازسازی کعبه، نردبان را ویران نمود و دیگر بار ساخت و اتاقکی پیرامون آن بنا کرد و برای ورود به این اتاقک دری کوچک از چوب ساج فراهم نمود که با عنوان باب التوبه شناخته شد. شاید بدین دلیل که از این در برای بالا رفتن و تنظیم ناودان کعبه (میزاب الرحمه) استفاده می شد، آن را باب الرحمه خواندند. نیز شاید این نام برگرفته از باب الرحمه و باب التوبه باشد که به عنوان نام یکی از درهای بهشت در برخی روایت ها یاد شده است. طول این در را سه و نیم ذرع (حدود یک متر و ۷۵ سانتی متر) و عرضش را یک و نیم ذرع (حدود ۷۵ سانتی متر) گزارش کرده اند.
هزینه های ساخت
باب التوبه در محرم سال ۲۳۷ق. به دستور متوکل عباسی (حک: ۲۳۲-۲۴۷ق.) با روکشی از نقره و قفلی سیمین زینت شد. ناصر خسرو قبادیانی (م. ۴۸۱ق.) این در و قفل آن را دیده است. از آن پس تا سده ۱۴ق. گزارشی از بازسازی این در وجود ندارد. به سال ۱۳۶۳ق. به دستور عبدالعزیز پادشاه سعودی (حک: ۱۳۱۹-۱۳۷۳ق.) باب التوبه با طلای ناب بازسازی شد. واپسین بازسازی این در به سال ۱۳۹۸ق. به فرمان ملک خالد سعودی (حک: ۱۳۹۵-۱۴۰۲ق.) و با هزینه مؤسسة النقد العربی السعودی با مبلغ ۰۰۰/۴۲۰/۱۳ ریال سعودی انجام شد. این مبلغ جدا از ۲۸۰ کیلوگرم طلایی است که در ساخت در به کار رفته است. اهمیت این در تا بدان جا بود که اشیای پیرامون آن همچون قفل و پرده اش نیز در طول زمان مورد توجه قرار گرفت. بر پایه گزارشی، بر قفلی که بر این در از سده نهم ق. باقی مانده، عبارات «هذا قفل باب التوبة فی داخل الکعبه، الله قابل التواب و مفتح الابواب، استغفر و تاب، نصر من الله و فتح قریب، و بشر المؤمنین یا محمد بجنة» و در پی آن، آیه ۱۳ صف/۶۱: {هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشـرکون} و بر روی بدنه کلید آن عبارت: «هذا مفتاح الابواب» و بر روی دیگر آن عبارت «افتح لنا خیر الباب» با خط ثلث نقش بسته بود.
پرده باب التوبه
در تاریخ هیچ گونه اشاره ای به پرده باب التوبه نشده است. تنها در دوران جدید از آن یاد شده و چنین برمی آید که آن را حکومت مصر هر سال همراه جامه بیرونی کعبه می فرستاد. پرده باب التوبه از ابریشم سیاه ساده بافته شده و وزن تارهای طلایی و نقره ای به کار رفته در آن، بیش از ۱۰۰۰ مثقال است. بر روی این پرده مستطیل شکل که چهار ضلع آن با حاشیه ای از تارهای نقره ای آراسته گشته، جملاتی نگاشته شده است. در قسمت فرازین، آیه ۵۴ انعام/۶: {و اذا جاءک الذین یؤمنون بآیاتنا فقل سلام علیکم کتب ربکم علی نفسه الرحمة انه من عمل منکم سوءا بجهالة ثم تاب من بعده و اصلح فانه غفور رحیم} به صورت قطعه قطعه همراه جمله (امر بعمل هذه الستارة الشریفة مولانا الاعظم السلطان محمد خان الخامس) نقش بسته و تاریخ ساخت آن درج شده است. در قسمت پایین پرده، نقش و نگارهایی با تارهای طلایی و نقره ای قرار دارد که در میانه آن، در سه مربع به ترتیب عبارت های «بسم الله الرحمن الرحیم» {واذ جعلنا البیت مثابة للناس وامنا} و {واتخذوا من مقام ابراهیم مصلی} نگاشته شده است. در پرده هایی که در دوران سعود بن عبدالعزیز به سال های ۱۳۴۱، ۱۳۷۸ و ۱۳۸۱ق. بافته شده، آیه ۵۴ و قسمتی از آیه ۱۲۵ بقره درج شده است.
منابع مقاله
...
[ویکی حج] باب التوبه، باب الرحمه: درِ اتاقک پیرامون نردبان داخل کعبه می باشد. این در برای راهیابی به پلکان چوبین بام کعبه است. نردبان پنج سال قبل از بعثت پیامبر(ص) به دست قریش ساخته شد و در سال 65ق. به دست عبدالله بن زبیر، از نو ساخته و طلاکاری شد و در سال 74ق. حجاج بن یوسف ثقفی نردبان را ویران کرد و از نو بنا کرد که باب التوبه نام گرفت. و شاید علت نام گذاری به باب الرحمه این بود که از این در برای بالا رفتن و تنظیم ناودان کعبه استفاده می شد. این در به خاطر اهمیت زیادی که دارد در سال های مختلف بارها بازسازی شده است و گاهی با طلای ناب بازسازی می شد. در گذشته گزارشی از پرده این باب نشده ولی در دوران جدید از آن یاد شده و چنین برمی آید که آن را حکومت مصر هر سال همراه جامه بیرونی کعبه می فرستاد. جنس پرده از ابریشم سیاه ساده بافته شده و طلا و نقره های بافته شده در آن بیش از ۱۰۰۰ مثقال است. در ضلع های این پرده آیاتی از قرآن کریم نقش بسته است.
باب توبه دری در سمت راست ضلع شمالی درون کعبه و در زاویه رکن شامی برای راهیابی به پلکان چوبین بام کعبه است.این نردبان نخستین بار در بازسازی کعبه به دست قریش (5 سال پیش از بعثت پیامبر) که سقفی چوبین برای کعبه نهادند، ساخته شد. به سال 65ق. در بازسازی کعبه به دست عبدالله بن زبیر، این نردبان از نو ساخته و طلاکاری شد.بعدها حجاج بن یوسف ثقفی به سال 74ق. با بازسازی کعبه، نردبان را ویران نمود و دیگر بار ساخت و اتاقکی پیرامون آن بنا کرد و برای ورود به این اتاقک دری کوچک از چوب ساج فراهم نمودکه با عنوان باب التوبهشناخته شد. شاید بدین دلیل که از این در برای بالا رفتن و تنظیم ناودان کعبه (میزاب الرحمه) استفاده می شد، آن را باب الرحمهخواندند. نیز شاید این نام برگرفته از باب الرحمه و باب التوبه باشد که به عنوان نام یکی از درهای بهشتدر برخی روایت ها یاد شده است. طول این در را سه و نیم ذرع (حدود یک متر و 75 سانتی متر) و عرضش را یک و نیم ذرع (حدود 75 سانتی متر) گزارش کرده اند.
باب التوبه در محرم سال 237ق. به دستور متوکل عباسی (حک: 232-247ق.) با روکشی از نقره و قفلی سیمین زینت شد.ناصر خسرو قبادیانی (م. 481ق.) این در و قفل آن را دیده است.از آن پس تا سده 14ق. گزارشی از بازسازی این در وجود ندارد. به سال 1363ق. به دستور عبدالعزیز پادشاه سعودی (حک: 1319-1373ق.) باب التوبه با طلای ناب بازسازی شد.واپسین بازسازی این در به سال 1398ق. به فرمان ملک خالد سعودی (حک: 1395-1402ق.) و با هزینه مؤسسة النقد العربی السعودی با مبلغ 13/420/00 ریال سعودی انجام شد. این مبلغ جدا از 280 کیلوگرم طلایی است که در ساخت در به کار رفته است.
جملاتی از کاربرد کلمه باب التوبه
این در از جمله درهای بسته‌است که در قسمت شمالی بخش شرقی مسجدلاقصی قرار دارد. این در به باب الرحمه و باب التوبه نیز معروف است.