بیابانی

استان خراسان رضوی از لحاظ تقسیمات رویشی گیاهی جزء ناحیهٔ ایران تورانی به‌شمار می‌رود. مساحت کل جنگل‌های استان در سال ۱۳۹۵، ۹۹۶۲٫۵۷ کیلومتر مربع (حدود ۷٫۵٪ مساحت استان) است که شامل جنگل‌های نیمه‌خشک تا نیمه مرطوب و جنگل‌های خشک و بیابانی است.

هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه‌بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.

دشت‌های استان فارس از رسوب‌های آبرفتی تشکیل شده‌اند، این دشت‌ها را با توجه به موقعیت جغرافیایی آن‌ها می‌توان به دو بخش میانه و باختری و همچنین بخش نیمروزی و خاوری تقسیم‌بندی کرد، در بخش میانه و باختری دشت‌هایی وجود دارند که موقعیت کشاورزی دارند و بیشتر به این منظور استفاده می‌شوند اما در بخش نیمروزی و خاوری بیشتر بیابان و کویر دیده می‌شود که این بیابان‌ها حدود ۱/۸۴ میلیون هکتار برابر با ۱۵ درصد، پهنه استان فارس را دربر گرفته‌اند. در برخی از مناطق بیابانی استان فارس مانند کویر قطرویه در خاور استان و محدوده شهر نی‌ریز، به علت تبخیر شدید، نمک سطح بیابان را پوشانده و کویر را به وجود آورده‌است.

بیابانی چنان سرد و چنان صعب کزو خارج نباشد هیچ داخل

در بیابانی که پایان کس ندید کاروان بگذشت، منزل چون کنم

به خون پاک شهیدان کربلا که از آن نمود لاله ستانی چنان بیابانی

بر غزالان چه کنم دامن صحرا را تنگ ؟ من که در خانه بیابانیم از وحشت خویش

وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ الایة... لقمان پسر خویش را پند داد و وصیّت کرد که ای پسر بسورها مرو که ترا رغبت در دنیا پدید آید و آخرت بر دل تو فراموش گردد. ای پسر اگر سعادت آخرت میخواهی و زهد در دنیا بتشییع جنازه‌ها بیرون شو و مرگ پیش چشم خویش دار و در دنیا چنان مباش که عیال و وبال مردم شوی از دنیا قوت ضرورتی بردار و فضول بگذار. ای پسر روزه که داری چنان دار که شهوت ببرد نه قوّت ببرد و ضعیف کند تا از نماز با زمانی که بنزدیک اللَّه نماز دوست‌تر از روزه. ای پسر از نیک زنان تا توانی بر حذر باش و از زنان بد فریاد خواه با اللَّه که ایشان دام شیطان‌اند و سبب فتنه. ای پسر چون قدرت یابی بر ظلم بندگان، قدرت خدای بر عقوبت خود یاد کن و از انتقام وی بیندیش که او جلّ جلاله منتقم است، دادستان از گردن‌کشان و کین‌خواه از ستمکاران و بحقیقت دان که ظلم تو از آن مظلوم فرا گذارد و عقوبت اللَّه اندر ان ظلم بر تو بماند و پاینده بود. ای پسر و مبادا که ترا کاری پیش آید از محبوب و مکروه که نه در ضمیر خود چنان دانی که خیر و صلاح تو در آنست. پسر گفت: ای پدر من این عهد نتوانم داد تا آن گه که بدانم که آنچه تو گفتی چنانست که تو گفتی. پدر گفت: اللَّه تعالی پیغامبری فرستادست و علم و بیان آنچه من گفتم با وی است تا هر دو بنزدیک وی شویم و از وی پرسیم هر دو بیرون آمدند و بر مرکوب نشستند و آنچه در بایست بود از توشه و زاد سفر برداشتند، بیابانی در پیش بود مرکوب همی‌راندند تا روز بنماز پیشین رسید و گرما عظیم بود، آب و توشه سپری گشت و هیچ نماند. هر دو از مرکوب فرو آمدند و پیاده بشتاب همی‌رفتند. ناگاه لقمان در پیش نگرست سیاهی دید و دود، با دل خود گفت آن سیاهی درخت است و آن دود نشان آبادانی و مردمان که آنجا وطن گرفته‌اند، هم چنان همی‌رفتند بشتاب، ناگاه پسر لقمان پای بر استخوانی نهاد.

در ادبیات موضوع محیط زیست، ارزش اختیار معمولاً ارزشی است که برای حفظ منابع طبیعی در معرض تهدید قائل هستیم؛ با این هدف که در آینده شاید بتوان از آن‌ها بهره‌مند شد. ارزش اختیار برای تعیین ارزش حفظ زیستگاه‌های حیات وحش، مناطق بیابانی و منابع آبی که برای فعالیت‌های تفریحی مورد استفاده قرار می‍گیرند نیز استفاده شده‌است.

میان عاشق و معشوق اگر باشد بیابانی درخت ارغوان روید به جای هر مغیلانی

از بابل به همراه شخصی به نام اردویی با اتوبوس تهران به سمت چالوس حرکت کردیم. در راه با هم به صحبت پرداختیم. او ماشین‌دار بود و در جاده شمال کار می‌کرد. عضو حزبی هم بوده، از لو رفتنش و تعقیب و گریز و فرارش و از دست دادن مال و ماشین و دستگیر شدن برادرش و دور ماندن از زنش و اینکه دیگر بیابانی شده و تنها در آن‌جا می‌تواند بماند … برای او زندگی فقط موقعی تحمل کردنی بود که بتواند دوباره پشت رل ماشین به پیشواز یک دسته مسلح کلاردشتی برود…

داستان فیلم در مورد قومی است که در سرزمینی بیابانی و مملو از عقرب زندگی می‌کنند. وقتی فردی دچار عقرب زدگی می‌شود فردی که نغمه سرای عقرب است می‌تواند این مشکل را حل کند.

حدود ۳۳ درصد از مساحت استان را بیابان تشکیل می‌دهد و ۱۰ درصد از بیابان‌های ایران در استان اصفهان است که بخش اعظم آن را شهرستان‌های شهرضا، نائین، ورزنه، نجف آباد، اردستان، نطنز، آران و بیدگل، کاشان، خمینی‌شهر و اصفهان شامل می‌شود. البته بخش‌های از این استان کوهستانی بوده و دارای آب و هوای معتدل است. از مهم‌ترین شهرستان‌های کوهستانی این ناحیه می‌توان به شهرستان گلپایگان، خوانسار، فریدن، فریدونشهر، سمیرم، دهاقان، چادگان، تیران، کرون، بویین و میاندشت اشاره کرد. مساحت جنگل‌های استان ۴۱۲ هزار هکتار است که از این میزان ۳۴۷ هزار هکتار آن اعم از بیابانی و غیربیابانی دست‌کاشت است و مابقی یعنی ۶۵ هزار هکتار جنگل‌های زاگرس هستند.

میان لیلی و مجنون مگو باشد بیابانی که حاجی را براه کعبه گل شد هر مغیلانی

مشت خاک ما جنون‌دار دو عالم وحشت است از رم آهو چه می‌پرسی بیابانیم ما

شیر شتر قوت غالب قبایل عشایر بیابانی است و گاه، خود به‌تنهایی، یک وعدهٔ غذایی نیز محسوب می‌شود. یک انسان کوچ‌نشین می‌تواند برای تقریباً یک ماه، فقط با شیر شتر زندگی کند.

آهوی ایرانی در کنار جبیر یکی از دو گونه آهو (یا غزال) است که در ایران زندگی می‌کند (آهوی کوهی تنها در جزیره فارور حضور دارد). تفاوت اصلی آهو با جبیر این است که جنس ماده آهو شاخ ندارد اما در جبیر هر دو جنس شاخ دارند. همچنین جبیر کمی کوچک‌تر و لاغرتر است و زیستگاه‌های خشک‌تر و بیابانی‌تر را انتخاب می‌کند.

عنان گسسته‌تر از سیل در بیابانیم به هر طرف که قضا می‌کشد شتابانیم

از آن جایی که مناطق با اقلیم مدیترانه‌ای در نزدیک حجم بسیار بزرگی از آب قرار دارند، دمای آنها معمولاً معتدل است و دارای اختلاف نسبتاً کمی بین کمینه دمای زمستان و بیشینهٔ دمای تابستان وجود دارد. دمای زمستان فقط گاهی به زیر نقطهٔ انجماد می‌رسد و معمولاً بارش برف در آن به ندرت روی می‌دهد. دمای تابستان از ملایم به خیلی داغ متغیر است که بستگی به فاصلهٔ آن از آب، ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی دارد. حتی در گرمترین مکان‌های اقلیم مدیترانه‌ای به بالاترین دمای منطقهٔ بیابانی مجاور آن نمی‌رسد، زیرا حجم بسیار بزرگی از آب در کنار آن مانع این امر می‌شود، گر چه با دمای نیرومندی که از درون مناطق بیابانی می‌وزد می‌تواند گاهی دما را افزایش داده و به سرعت خطر آتش‌سوزی جنگل را افزایش دهد.

ز باغش کشت ویرانی نکوتر ز شهر او بیابانی نکوتر