خوزی

سپاهان را تو بهروزی فرستی که از گل شکرخوزی فرستی

سپس به سوی ساتراپی شورشی آراخوزی شد از کوه‌های هندوکوش گذشت و ساتراپی را تحت کنترل درآورد. پس از این وقایع تصمیم به بازگشت به پایتخت از ساتراپی گدروزی گرفت در حین بازگشت این سرزمین را آرام کرد و به پایتخت خود انطاکیه بازگشت در این زمان پادشاهی دراوج قدرت خود بود.

در خوزیان دارد این بوم و بر که دارند هرکس بروبر گذر

در المپیک ۲۰۱۶ ریو دو ژانیرو، اخمتخوزین در مسابقات تیمی به همراه تیم روسیه به مدال طلا دست یافت؛ ولی در مسابقات انفرادی در مرحلهٔ یک‌هشتم نهایی از الکساندر ماسیالاس شکست خورد و حذف شد.

همی‌رفت تا کشور خوزیان ز لشکر کسی را نیامد زیان

یکیش خام طمع خواند و یکی بی نفس یکی کلنگی گوید یکیش خوزی خوار

که بر کشور خوزیان بود شاه بسی نامداران زرین کلاه

ابن الندیم از عبداﷲبن مقفع حکایت کند که لغات فارسی شش است: فهلویه (پهلوی)، دریه (دری)، فارسیه (زبان مردم فارس)، خوزیه (زبان مردم خوزستان)، و سریانیه. فهلویه منسوب است به فهله (پهله) نامی که بر مجموع شهرهای پنجگانهٔ اصفهان و ری و همدان و ماه نهاوند و آذربایجان دهند.

وزان پس بر کشور خوزیان فرستاد بسیار سود و زیان

در سنگ نگارهای تخت‌جمشید فاصله هر ملت به وسیلهٔ یک درخت سرو، که درخت مقدس می‌باشد، جدا شده است. درجه‌بندی نمایندگان ملل بر پایه فرهنگ و سابقه یا دوری و نزدیکی آنهاست مانند مادها، ایلامی‌ها، خوزی‌ها، بابلی‌ها، آشوریان.

با مرگ گندفر، پادشاهی او رو به زوال رفت و به دو بخش تقسیم شد، بخش اول به گندفر دوم که بر روی سکه‌هایش خود را «سرپدونس» (که شکل یونانی یک نام ایرانی است) خوانده و پسر گندفر بود، رسید. او بر سند، پنجاب شرقی و آراخوزیا فرمان راند. بخش دیگر پادشاهی او به برادرزاده‌اش که نامش به شکل یونانی آبدگاسس ضبط شده‌است، رسید. او در سیستان و بخش‌هایی از پنجاب حکومت کرد.

از عظما و قدمای این طایفه و خلف الصدق جناب شیخ آگاه شیخ عبداللّه یقظان الخوزی است. با حضرت شیخ ابوسعید ابوالخیر معاصر و اتحاد وافر با یکدیگر داشته‌اند. شیخ جامع علوم بوده. تسخیر ارواح فرموده. لهذا آن جناب را شیخ الجن والانس لقب کرده‌اند. گویند قریب به دویست بنده در اوقات اعتکاف در عتبات عالیات و مدینهٔ مشرفه آزاد نموده. که اغلب آنها عالم و فاضل بوده. مدت عمر شریفش هفتاد و پنج سال. وفاتش در سنهٔ ۴۷۲. این رباعی از آن جناب است:

آرتور اخمتخوزین (روسی: Артур Камилевич Ахматхузин؛ زادهٔ ۲۸ مهٔ ۱۹۸۸) یک شمشیرباز اهل روسیه است که در رشتهٔ فلوره فعالیت می‌کند. او در المپیک ۲۰۱۶ ریو دو ژانیرو در مسابقات تیمی فلوره به مدال طلا دست یافت.

بتان مصری و خوزی نه بس که اندر دلت هوای سیمبران خزر پدید آمد

احتمالاً پس از مدت کوتاهی، گندفر دوم درگذشت یا از حکومت کناره‌گیری کرد، و توسط گندفر سوم که نامش به شکل اورتاگنس ضبط شده‌است، رسید. آراخوزیا و سیستان تحت فرمان او بود. مدتی بعد - احتمالاً در میانه‌های سده یکم پس از میلاد - شاهی که نامش به شکل «ساسس» بر روی سکه‌هایش (به زبان یونانی) ضبط شده و با دولت سکایی هند مرتبط بود، قلمروی آبدگاسس را فتح کرد و خود را گندفر چهارم نامید. او احتمالاً همان گندفری است که در سنگ‌نبشته تخت باهی به آن اشاره شده.

چو مهبود رازی چو شیدوش گرد منوشان خوزی ابا دست برد

میان دربست بر کین شاه خوزی خزانه در گشاد و داد روزی

الفبای آرامی احتمالاً نمونه اولیه خط براهمی هند، نیای تمام خطوط هندی بوده‌است. اشکال بسیاری از حروف براهمی تأثیر واضح سامی را نشان می‌دهد. این انتقال احتمالاً در قرن هفتم قبل از میلاد انجام شده‌است. تطبیق خط آرامی با زبان هند و آریایی در هند به هیچ وجه ساده و سرراست نبوده‌است. علاوه بر این، خط براهمی در اصل از راست به چپ نوشته شده‌است. خط آرامی برای نگارش زبان‌های یونانی، هندی، انشانی، خوزی، قبطی، آرامی، عبری، سریانی و مندایی نیز به کار می‌رفته‌است. همچنین در آینده برای نگارش پهلوی[نیازمند ابهام‌زدایی] از آن بهره گرفته شد. بعدها الفبای نبطی و عبری از آن مشتق شد. در بین الفبای مدرن امروزی زبان عبری نزدیک‌ترین ارتباط را با این خط دارد.

استودان‌های خوزی مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان مهر دهستان خوزی، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۷۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

احتمالاً سورن‌ها با دولت سکایی هند نیز خویشاوندی داشتند. در میان سال‌های ۱۰ تا ۲۰ میلادی، گندفر به پادشاهی این سکاها لشکر کشید و مناطق مهمی از جمله آراخوزیا، سند، پنجاب و کابل را فتح کرد. با این حال به نظر نمی‌رسد که حدود پادشاهی او از مرزهای شرقی پنجاب فراتر رفته باشد. پس از آن، گندفر به رسم فرمانروایان باستانی ایرانی، خود را شاهنشاه خواند. گندفر بر روی یکی از سکه‌هایش که در افغانستان امروزی پیدا شده، خود را «سام» خوانده و ممکن است همان سام نریمان، یکی از قهرمانان داستان‌های حماسی ایرانی باشد.