معنی کلمه ماده منفجره در دانشنامه آزاد فارسی
هر ماده ای که قابلیت رهاسازی ناگهانی انرژی را داشته باشد و در حالت فشرده سریعاً به صورت تودۀ متراکمی از گاز درآید تا موج انفجار با فشار فراوان ایجاد کند. تفاوت بین مواد محترقه و منفجره اساساً فقط در سرعت واکنش آن هاست و بسیاری از مواد منفجره (با نام مواد منفجرۀ ضعیف)، در شرایط مناسب واکنش نسبتاً کندی دارند. نخستین مادۀ انفجاری ضعیف «باروت» و نخستین مادۀ انفجاری قوی «نیتروگلیسرین» بود. اختراع باروت با انرژی فعال سازی زیاد، آن را به صورت مادۀ انفجاری نامناسبی درآورده بود و درخلال قرن ۱۹ مواد شیمیایی دیگر با انرژی فعال سازی کمتر جانشین آن شد که شامل محترقۀ جیوه ای، Hg(CNO)۲، آزید سرب، (Pb(N۲)۲) و محترقه نقره(AgCNa) بود. دیری نگذشته بود که نخستین مواد انفجاری آلی گسترش یافت. مادۀ اصلی این مواد اتانول، گلیسرول و سلولز بود و نیتروگلیسرین نیز که با افزودن اسید نیتریک به گلیسرول به دست می آمد، ازجمله دیگر مواد تشکیل دهنده آن ها به شمار می رفت. مادۀ انفجاری آلی دیگر پنبۀ باروتی است که ترکیبی از اسید نیتریک و اسید سولفوریک روی نخ پنبه بوده و در ۱۸۴۵ «کریستین شونبین»، شیمی دان سوئیسی، اختراع کرد. پنبۀ باروتی دارای واکنش قوی است و در حال حاضر از آن به منزلۀ چاشنی انفجاری استفاده می شود. در ۱۸۷۶ آلفرد نوبل با مخلوط کردن نیتروگلیسرین و «کایزل گور» ماده ای نرم و گچ مانند، دینامیت را درست کرد. مواد منفجرۀ دیگری که در حال حاضر استفاده می شود، عبارت است از تری نیترو تولوئن (تی ان تی) «آنفو» (مخلوطی از نیترید آمونیوم و نفت)، که در انفجارها فراوان استفاده می شود؛ و تترانیترات پنتااریتری تول (پتن) که مادۀ منفجرۀ حساس با قدرتی بالاست. مواد منفجرۀ نظامی غالباً با سیکلونیت (آردی ایکس) ساخته می شود که حساسیت متوسطی دارد، اما بسیار قوی است. حتی بیشتر مواد منفجرۀ قوی با مخلوط کردن آردی ایکس با تی ان تی و آلومینیوم ساخته می شوند. مواد منفجرۀ پلاستیکی مانند «سمتکس» با «آردی ایکس» به وجود می آید که با روغن و موم مخلوط می شود. نیروی مواد منفجرۀ بمب های اتمی و هیدروژنی بر طبق معادلۀ جرم ـ انرژی اینشتین، E = mc۲، از تبدیل ماده به انرژی حاصل می شود.