کهکشان

معنی کلمه کهکشان در لغت نامه دهخدا

کهکشان. [ ک َ ک َ / ک ِ ] ( اِ مرکب ) کاه کشان نیز گویند و به تازی مجره خوانند. ( فرهنگ رشیدی ). مخفف کاه کشان است ، و آن سفیدیی باشد که شبها به طریق راه در آسمان نماید، و آن از بسیاری ِ ستاره های کوچک نزدیک به هم است و عربان مجره می گویند. ( برهان ) ( آنندراج ). سفیدیی باشد طولانی که شبها مشابه راه در آسمان نماید، و مؤلف گویدکه خصوصاً در اخیر موسم برسات از سر شام نمایان باشد، یک سر آن به جنوب و سر دیگر به شمال و گاهی از این وضع منحرف هم می باشد. این را کهکشان از آن گویند که مشابه بدان است که کسی کاه را در رسن بسته بر زمین ریگ آلوده کشد و خطها از آن بر زمین پدید آیند، «کَه » بالفتح مخفف کاه است. ( غیاث ). کاه کشان. مجره. راه حاجیان. راه مکه. ام النجوم. ام السماء. آسمان دره. شَرَج. ( از یادداشت به خط مرحوم دهخدا ). کهکشان گروه عظیمی از ستارگان و اجرام سماوی دیگر است. کهکشانها در عالم به صورت جزایری هستند که به وسیله فضای رقیقی از یکدیگر جدا شده اند. ( فرهنگ اصطلاحات علمی از انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ).
- کهکشان راه شیری ؛ مجموعه تقربیاً هزارمیلیارد ستاره است که خورشید نیز در میان آنهاست. این کهکشان دارای ساختمانی تقریباً به صورت صفحه مارپیچی است که طول مقطع آن تقریباً یک میلیون سال نوری و مرکز آن دارای تحدب است. منظومه شمسی خورشید نزدیک به مرکز این صفحه یعنی تقریباً به فاصله سه پنجم شعاع از مرکز است. ( فرهنگ اصطلاحات علمی از انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ).
- کهکشان مارپیچی ؛ کهکشانی است که در آن ستارگان ، گرد و غبار و ابرهای گازی ، در بازوهای مارپیچی متمرکز شده اند. به نظر می رسدکه این نوع کهکشان ها، از کهکشانهای بیضوی نتیجه شده باشند، تعداد کهکشانهای مارپیچی ، در کیهان زیاد است ، بازوهای این کهکشانها از ستارگان جوان و سحابیهای تاریک و روشن تشکیل یافته است. منظومه «کهکشان راه شیری » و کهکشان دجاجه از نوع کهکشان مارپیچی است. ( فرهنگ اصطلاحات علمی ایضاً ):
نور راه کهکشان تابان در او
چون به سفره لاجورد اندر لبن.ناصرخسرو.ناقه همت به راه فاقه ران تا گرددت
توشه خوشه چرخ و منزلگاه راه کهکشان.خاقانی.دی غباری بر فلک می رفت گفتم کاین غبار
مرکبان شه ز راه کهکشان افشانده اند.خاقانی.خون دل زد به چرخ چندان موج

معنی کلمه کهکشان در فرهنگ معین

(کَ کَ ) (اِ. ) = کاهکشان : مجموعه ای از بیلیون ها ستاره است که برخی از آن هابه مراتب بزرگتر از خورشید می باشند، اما به علت فاصله زیاد، کوچکتر از خورشید به نظر می آیند.در بین ستارگان کهکشان ها، مقادیر زیادی گاز و ابرهایی از گرد و غبار وجود دارند که به گازه

معنی کلمه کهکشان در فرهنگ عمید

مجموعه ای شامل میلیون ها ستاره که به دور یک محور می چرخند، آسمان دره، کاهنگان، راه کاهکشان، راه حاجیان، راه شیری.

معنی کلمه کهکشان در فرهنگ فارسی

کاهکشان:خطسفیدابرمانندی که ازمیلیونهاستاره تشکیل گردیده وشبهادر آسمان دیده میشودشبیه جاده که در آن کاه پاشیده باشند

معنی کلمه کهکشان در فرهنگ اسم ها

اسم: کهکشان (دختر) (فارسی) (کهکشانی) (تلفظ: kahkeshan) (فارسی: کهکشان) (انگلیسی: kahkeshan)
معنی: مجموعه ای شامل میلیون ها ستاره که به دور یک محور می چرخند

معنی کلمه کهکشان در فرهنگستان زبان و ادب

{galaxy} [نجوم] مجموعۀ عظیمی از هزاران هزار ستاره و غبار و گاز که به دور مرکز مشترکی می چرخند

معنی کلمه کهکشان در دانشنامه عمومی

کهکشان ها سامانه هایی بزرگ و با اندازه و مرز مشخصی هستند که از ستاره ها، ستاره فشرده، ماده تاریک، غبار کیهانی و گرد و غبارهای میان ستاره ای تشکیل شده اند و با نیروهای گرانشی به گردِ هم آمده اند. کوچک ترین کهکشان ها دارای پهنایی برابر با چند صد سال نوری، شامل نزدیک به صد میلیون ( ۱۰۸ ) ستاره هستند. بزرگ ترین کهکشان ها تا ۳ میلیون سال نوری پهنا دارند و شامل بیش از صد تریلیون ( ۱۰۱۴ ) ستاره هستند. کهکشان ها بر گرد مرکز جرم خود در گردش اند. بیشتر جرم یک کهکشان معمولی به شکل ماده تاریک است و تنها چند درصد از آن جرم به شکل ستاره ها و سحابی ها قابل مشاهده است. سیاه چاله های کلان جرم یک ویژگی مشترک در مرکز کهکشان ها هستند.
کهکشان ها بر اساس مورفولوژی بصری شان به عنوان بیضوی، {نام دیگر آن به تخم مرغی معروف است} مارپیچی، یا نامنظم دسته بندی می شوند.
کَه مخفف کاه است و به کهکشان، کاه کشان نیز می گویند. در شب هایی که آسمان صاف و کاملاً تاریک است، نواری ابر مانند از تعداد بسیار زیادی ستاره های کوچک نزدیک به هم در آسمان دیده می شود که در گذشته کهکشان نامیده می شد. دهخدا در لغتنامهٔ خود، علت این نامگذاری را چنین بیان می کند: «این را کهکشان از آن گویند که مشابه بدان است که کسی کاه را در رسن بسته بر زمین ریگ آلوده کشد و خط ها از آن بر زمین پدید آیند. » امروزه این نوار نورانی را بیشتر با نام «راه شیری» یا «راه کاه کشان» می شناسیم و خود واژهٔ «کهکشان» برای اشاره به هر یک از گروه های بزرگ ستارگان که مانند جزیره های دور از هم در عالم قرار گرفته اند به کار می رود. کهکشانی که کرهٔ زمین به همراه سایر اجزای منظومه شمسی در آن قرار دارد را نیز کهکشان راه شیری می نامیم. در زبان انگلیسی واژهٔ galaxy برابر کهکشان است. این واژه از اصطلاح یونانی galaktikos ( به معنای شیری ) یا kyklos galaxias ( به معنای ناحیهٔ شیری رنگ ) گرفته شده است. هر دو اصطلاح به همان نوار نورانی مزبور اشاره دارد. ریشهٔ این واژه به یک افسانهٔ کهن یونانی برمی گردد. بر اساس این افسانه، زئوس پسر خود هرکول را که به وسیله یک بانوی فناپذیر زاده شده بود در میان سینه های همسرش هرا که خواب بود قرار داد تا او شیر خدایی را بنوشد و فناناپذیر شود. هنگامی که هرا بیدار شد، نوزاد ناشناسی را دید که در حال نوشیدن شیر است. هرا نوزاد را پس زد، در نتیجه فواره ای از شیر به آسمان پاشیده شد که آنچه راه شیری نامیده می شود را پدیدآورد. در گذشته برخی اجرام آسمانی غیرستاره ای ( مانند M31 ) ، به عنوان سحابی های مارپیچی شناخته می شدند. بعداً معلوم شد که این اجرام در واقع توده هایی عظیم از ستاره ها هستند. هنگامی که کم کم فاصلهٔ واقعی این اجرام مشخص شد، آن ها را island universes ( جهان های جزیره ای ) نامیدند. بعد از مدتی واژهٔ universe برای اشاره به همهٔ عالم به کار رفت و عبارت فوق کاربردش را از دست داد و اجرام مزبور galaxy نامیده شدند. امروزه در متون اخترشناسی، واژه Galaxy با حرف G بزرگ برای اشاره به کهکشان راه شیری و واژهٔ galaxy برای اشاره به کهکشان به صورت عام به کار می رود.

معنی کلمه کهکشان در دانشنامه آزاد فارسی

کَهکِشان (galaxy)
کَهکِشان
کَهکِشان راه شیری
گروهی شامل میلیون ها یا میلیاردها ستاره که نیروی گرانی آن ها را در کنار هم نگه می دارد. تصور می شود میلیاردها کهکشان در عالم وجود داشته باشد. کهکشان ها گونه های متفاوتی شامل مارپیچی، مارپیچی میله ای و بیضوی دارند. کهکشان ما یا راه شیری، حدود ۱۰۰هزار سال نوری پهنا دارد. یک سال نوری فاصله ای است که نور در طول مدت یک سال طی می کند و حدوداً برابر۹.۵میلیارد کیلومتر است. راه شیری دست کم ۱۰۰میلیارد ستاره را در خود جا داده است. کهکشان ها از هرسو از کهکشان ما دور می شوند. به این ترتیب، عالم از همه جهت در حال انبساط است. گواه این امر از آزمودن نور کهکشان ها و تجزیه کردن آن به صورت طیف به دست می آید. مشخصۀ انتقال به سرخ زمانی اتفاق می افتد که نور براثر دورشدن منبع نور، به علت افزایش طول موج، به انتهای سرخ طیف انتقال پیدا می کند. برای کهکشان موجود در صورت فلکی سُنبله، که حدود ۳۸میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، انتقال به سرخ نشان می دهد کهکشان یادشده با سرعت ۱۲۰۰ کیلومتر در ثانیه از ما دور می شود، در حالی که کهکشانِ صورت فلکی شجاع، که در فاصلۀ تقریبی ۲هزار میلیون سال نوری از زمین قرار دارد، با سرعت ۵۶هزار کیلومتر در ثانیه در حال دورشدن از ماست. کهکشان های مارپیچی، نظیر راه شیری، شکلی تخت با مرکزی برآمده، شامل ستاره های پیر دارند و قرصی هایی با ستاره های جوان تر آن ها را اضافه کرده اند که در بازوهای مارپیچی فرفره مانندی مرتب شده اند. کهکشان های میله دار کهکشان هایی مارپیچی اند که در امتداد مرکزشان میله ای مستقیم، متشکل از ستاره ها دارند و بازوهای مارپیچی از دو سر آن بیرون زده اند. بازوهای کهکشان های مارپیچی محتوی گاز و غباری اند که هنوز هم ستاره هایی در آن در حال شکل گیری است. کهکشان های بیضوی دربرگیرندۀ ستاره های پیر، و مقدار کمی گازند. آن ها شامل پرجرم ترین کهکشان های شناخته شده اند و حدود یک هزار میلیارد ستاره را در خود جا داده اند. تصور می شود دست کم بعضی از کهکشان های بیضوی براثر ادغام کهکشان های مارپیچی تشکیل شده باشند. همچنین، کهکشان هایی نامنظم نیز وجود دارند. بیشتر کهکشان ها در خوشه هایی یافت می شوند که از چند عضو تا هزاران عضو را در خود جای می دهند. کهکشان راه شیری عضو خوشۀ کوچکِ گروه محلی است. خورشید در یکی از بازوهای مارپیچی این کهکشان قرار گرفته است و حدود ۲۵هزار سال نوری از مرکز آن فاصله دارد. اخترشناسان امریکایی، پس از پنج سال بررسی، در ۱۹۹۵، تعداد ۶۰۰ کهکشان را شناسایی کردند که پیش از آن فهرست نشده بودند. بیشتر این کهکشان ها ۲۰۰ تا ۴۰۰میلیون سال نوری از ما فاصله دارند. این اخترشناسان به این نتیجه رسیدند که ممکن است کهکشان ها حدود ۳۰ تا ۱۰۰ درصد بیشتر از تعدادی باشند که پیش تر از آن برآورد شده بود. دو کهکشان کشف شده را غبار کهکشانی لبۀ راه شیری از دیده پنهان می کرد. یکی از آن ها با نام MBI، کهکشانی مارپیچی با ۱۷هزار سال نوری پهناست. کهکشان دیگر یاMB۲کهکشان کوتوله ای با شکل نامنظم است که حدود ۴هزار سال نوری پهنا دارد. در ۱۹۹۶، اخترشناسان امریکایی کهکشان دیگری را در فاصلۀ ۱۷میلیون سال نوری کشف کردند. کهکشانNGC ۲۹۱۵ کهکشان آبی کوتوله و فشرده ای است که ۹۵ درصد جرم آن به صورت مادۀ تاریک است. در ۱۹۹۷، گروهی بین المللی از اخترشناسان دورترین جسم شناخته شدۀ عالم را، که کهکشانی در فاصلۀ ۱۳میلیارد سال نوری است، ردیابی کردند. در ۱۹۹۸، پژوهشگران هلندی کهکشان عظیمی را در نزدیکی راه شیری کشف کردند. این کهکشان در فاصلۀ ۲۰میلیون سال نوری، و در تُهی جای محلی یا ناحیه ای از فضا قرار دارد که معمولاً آن را به کلی تهی درنظر می گیرند. اندازه، ساختار، و درخشندگی کهکشان ها متفاوت است و مثل ستاره ها به صورت تک، زوج یا خوشه یافت می شوند. از آن جا که این سامانه ها بسیار دورند، با تلسکوپ به صورت اجسام سحابی مانندِ ماتی دیده می شوند و در ابتدا آن ها را سحابی تلقی می کردند. بعدها، وقتی به دوربودن آن ها پی بردند، عالم های جزیره ای یا «سحابی های برون کهکشانی» نام گرفتند. تنها دو کهکشان، یعنی ابرهای ماژلانی، به راحتی با چشم غیرمسلح دیده می شوند. درخشان ترین مورد بعدی یا کهکشان امرأه المسلسله نیز کم و بیش با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. حدود ۳۵ کهکشان از درخشان ترین کهکشان ها در فهرستی آمده اند که اخترشناس فرانسوی شارل مسیه گردآورد، نام چندهزار کهکشان دیگر نیز در فهرست نامۀ عمومی جدید آمده است. با تلسکوپ های جدید می توان از حدود ۱۰۰میلیون کهکشان عکس برداری کرد.فاصله. حدود بیست کهکشان در محدودۀ۲.۵میلیون سال نوری، و چندین هزار کهکشان در فاصلۀ ۵۰میلیون سال نوری از خورشید تشخیص داده شده اند. فاصلۀ کهکشان هایی نزدیک تر از ۱۰میلیون سال نوری را، می توان، در صورت تشخیص متغیرهای قیفاووسی در آن ها، باتوجه به درخشندگی این ستاره های خاص برآورد کرد. در کهکشان های دورتر از ۱۰۰میلیون سال نوری، از قدر اَبَرغول ها، نواختران یا اَبَرنواختران می توان بیشترین استفاده را به منظور برآورد فاصله به عمل آورد. برای برآورد فاصله های باز هم دورتر، از مقایسۀ قدر ظاهریکهکشان با قدر مطلق آن استفاده می کنند. دورترین فاصله ها را با اندازه گیری انتقال به سرخ به دست می آورند، یعنی براساس افزایش طول موج نور جسم هنگام دورشدن آن، و با فرض درست بودن رابطۀ بین انتقال به سرخ و فاصله، که یکی از اصول بنیادی کیهان شناسی نوین است. با معلوم بودن فاصله، برآورد جرم بعضی از کهکشان های نزدیک امکان پذیر می شود. برآورد جرم خوشه های کهکشانی نیز ممکن است، اما جرم هایی که از این راه پیدا می شود بزرگ تر از آن چیزی است که از جمع زنی جرم کهکشان های مرئی منفرد انتظار می رود. برای این تفاوت، که گاهی به آن مسئلۀ جرم گمشده می گویند، هنوز توضیحی ارائه نشده است.
انواع کهکشان ها. اخترشناس امریکایی، ادوین هابل کهکشان های عادی را در سه دستۀ اصلی رده بندی کرده است: مارپیچی، بیضوی، و نامنظم. کهکشان های مارپیچی، که راه شیری نمونه ای از آن هاست، شامل یک هسته، یک قرصِ دربرگیرندۀ بازوهای مارپیچی، و یک هالهاند. مارپیچی ها براساس ظاهر بازوهایشان رده بندی می شوند. مارپیچی های Sa برآمدگی هسته ای بزرگ، و بازوهای پیچ خوردۀ متراکمی دارند، در حالی که مارپیچی های Sc هسته های کوچک، و بازوهایی دارند که کمتر متراکم و پیچ خورده اند. مارپیچی های Sb حدفاصل Sa و Sc اند. کهکشان های میله دار نیز بین SBa تا SBc رده بندی می شوند. کهکشان های بیضوی چیزی مثل خوشه های کروی بسیار بزرگ اند و بازوی مارپیچی ندارند. این رده به هشت زیرگروه، E۰تا E۷، تقسیم می شوند. اعضای زیرگروه E۰ها ظاهری کروی دارند، و E۷ها دارای بیشترین کشیدگی اند. کهکشان های نامنظم ظاهری آشفته دارند و متقارن نیستند. کهکشان های نامنظم از کهکشان های مارپیچی و بیضوی بسیار کمیاب ترند؛ آن ها کوچک تر از بقیه اند، اما نسبت به جرمی که دارند از آن ها درخشان ترند.
خوشه ها. می توان خوشه های کهکشانی را تقریباً در دو گروه منظم و نامنظم رده بندی کرد. خوشه های منظم تقارن کروی، تراکم مرکزی، و معمولاً دست کم ۱۰۰۰ عضو درخشان تر از قدرمطلق ۱۶- دارند. یکی از نزدیک ترین نمونه های آن ها در محدودۀ صورت فلکی اکلیل شمالی قرار دارد. خوشه های نامنظم از گروه های بی انسجام خوشه های کوچک تشکیل شده اند. برخلاف خوشه های منظم، که تقریباً شامل کهکشان های بیضوی اند، خوشه های نامنظم همۀ گونه های کهکشانی را در خود جا داده اند. اندازۀ آن ها بسیار متفاوت است و ممکن است، مثل خوشۀ سُنبله، بیش از ۱۰۰۰ کهکشان، یا مانند گروه محلی، که کهکشان ما به آن تعلق دارد، فقط در حدود بیست کهکشان داشته باشند. گروه محلی حدوداً ۳۰ عضو دارد که در ناحیه ای به اندازۀ ۳میلیون سال نوری قرار گرفته است. گروه محلی مشتمل است بر دو مارپیچی Sb بزرگ (کهکشان ما و امرأةالمسلسله)، یک مارپیچی کوچک تر Sc، چهارده بیضوی که دَه کهکشان از آن ها کوتوله و چهار کهکشان نامنظم اند دو کهکشان از آن ها همان ابرهای ماژلانی اند. گمان می رود گروه محلی ما زیر گروه یک «اَبَرخوشۀ محلی» باشد. ممکن است مرکز این اَبَرخوشه خوشۀ سُنبله یا جایی در نزدیکی آن باشد. احتمالاً این ابرخوشۀ محلی ۱۰۰میلیون سال نوری قطر، و ۲۵میلیون سال نوری ضخامت دارد.

معنی کلمه کهکشان در ویکی واژه

[kæhkeæan]
کاهکشان: مجموعه‌ای از بیلیون‌ها ستاره‌ است که برخی از آن‌ها به مراتب بزرگتر از خورشید می‌باشند، اما به‌علت فاصله زیاد، کوچکتر از خورشید به‌نظر می‌آیند. در بین ستارگان کهکشان‌ها، مقادیر زیادی گاز و ابرهایی از گرد و غبار وجود دارند که به گازهای بین ستاره‌ای معروفند، این گازها اغلب از هیدروژن تشکیل می‌شوند که به وجود آورندهٔ ستارگان می‌باشند. کهکشان ما یا راه شیری یکی از این کهکشان‌هاست که در شب‌های صاف مانند نواری نورانی و ابر مانند در آسمان دیده می‌شود.
مجموعه اي از ستاره‌ها
کهکشان ما راه شيري نام دارد.

جملاتی از کاربرد کلمه کهکشان

ز چرخ این شیر زرین یال شد گم پلنگ شب نمود از کهکشان دم

بن کهکشان خاکپای تو باد جهان زیر پر همای تو باد

داد از آن جمله خط کهکشان با سر انگشت به شوهر نشان

چون خیال اندر مزاج او رمی از زمین تا کهکشان او را دمی

راه او از نثار دانهٔ جان چون ره کهکشان همی‌یابم

بهر حمل محملت بستن حلال از زر جهاز این جهان پیما که هستش کهکشان سیمین مهار

مهیا ساختی در هر شبانگاه جوش از سنبله وز کهکشان کاه

مزرع خشکم نظر بر آسمان باشد مرا می پرد چشمم امید از کهکشان باشد مرا

از شکوه حسن، خورشید جهان افروز او چاک در جیب فلک چون کهکشان افکنده بود

بیجادت چشم بی‌دلان را جز چون ره کهکشان ندارد