جبلت

داری جبلتی که بهمت روان کنی از پیش راه خلق چو ریگ روان جبال

چه گفت کوه به یک لحظه ام برافشاندی گر از جبلت من مال و سوزیان شدمی

پس دامن طلب بر میان می زند و کمر همت می بندد تا خود را به مراتب بلند رساند و خداوند عالم در جوهر انسان و جبلت آن، چنین قرار داده که به هر کاری کمر بندد، و به هر امری که پیشنهاد خود سازد و در آن سعی و اجتهاد کند البته از پیش برمی دارد و به مطلوب خود می رسد.

زگفته جبلی گر چنین قصیده ستی زجان ثنا کنمی بر جبلت جبلی

فی‌الجمله پسر را به ناز و نعمت بر آوردند و استادان به تربیت او نصب کردند تا حسن خطاب و ردّ جواب و آداب خدمت ملوکش در آموختند و در نظر همگان پسندیده آمد. باری وزیر از شمایل او در حضرت ملک شمّه‌ای می‌گفت که تربیت عاقلان در او اثر کرده است و جهل قدیم از جبلت او به در برده. ملک را تبسم آمد و گفت:

بدان که به إزای هر یک از این ها لذتی است و المی، و لذت هر یک در چیزی است که مقتضای طبیعت و مناسب جبلت آن است که به جهت آن خلق شده اند، و المش در خلاف آن است.

خطا به اصل خدنگ تو هر که نسبت داد اگر گمان خطا هست در جبلت اوست

دلا مدار ز ابنای دهر چشم وفا که در جبلت این همرهان مروت نیست

تو ماه و آفتابی اگر در جبلت‌اند محض سخا و عین هنر ماه و آفتاب

وعظ او پرده غفلت بدرد کاهلی را ز جبلت ببرد