جانکاه

دین و دل داده پی عشق بتان آشفته من چرا مشتری این غم جانکاه شدم

ای طبیبا گر نسازی گوش بر فریاد من سینه ام از ناله جانکاه خواهد شد شکاف

متأذّی شود، غم آلوده زهر جانکاه غصه پیموده

نماز و روزه منعّم نمی‌رسد صائب به آه‌ونالهٔ جانکاه از پریشانی

در هجر حزین، از غم جانکاه بمیر چون شمع سحرگاه، به یک آه بمیر

از تو به جان آمدم اندیشه کن جان من از نالهٔ جانکاه من

چو مریم آن حکایتهای جانکاه در آن مستی همه بشنید از شاه

در همان سالهای اول زندگی زناشویی، دو فرزندش فاطمه و محمد را در اثر فقر و بیماری از دست داده و زهرا می‌گوید که پس از مرگ این دختر و پسر، پدرش، او و مادر را برداشته و در جستجوی کار و احتمالاً برای فرار از غم جانکاه مرگ فرزندانش به تهران رفته است. در این ایام صفورا بشدت بیمار بوده و تاب درد غربت نداشته است.

مقدمۀ دوم درباره خواص بلاد است و از دو فصل تشکیل شده است. نویسنده در فصل اول از مقدمۀ دوم به بررسی تاثیر بلاد در ساکنان آن می پردازد و معتقد است منتهاالیه خاور، باختر و جنوب جهان بسیار گرو و منتهاالیه شمال آن بسیار سرد و غیر قابل زیست است یا دست کم زیستن در این نقاط با مشقت بسیار زیادی همراه است. وی قسمت‌های قابل سکونت زمین را میانه‌های اقلیم سوم و چهارم و پنجم عنوان می‌کند و زندگی در خارج از این محدوده‌ها را جانکاه توصیف می کند. نویسنده در این بخش از کتاب به اثرات آب و هوا در پرورش طبع انسان نیز می پردازد. در فصل دوم از مقدمۀ دوم، به اثرات آب و هوای اقلیم‌ها به معادن، گیاهان و جانداران منطقه پرداخته شده‌است.

شاید این گریه ی جانکاه تن از جا بکند هر سحر سیلی ازین اشک روان خواهم کرد

نه دشتی، دیولاخی بود جانکاه که سر غول بیابان را زدی راه