زیدیه

این اثر به جهت توصیه سید علی خامنه‌ای و به سفارش سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح گردآوری شده‌است. هدف اصلی این اثر ارائه تصویری جغرافیایی-تاریخی از شیعه در طول تاریخ اسلام از آغاز تا به امروز است. منظور از شیعه در این کتاب، اعم از شیعه دوازده‌امامی است و شامل زیدیه، اسماعیلیه و علویان نیز می‌شود و تاریخ آنان را نیز دربردارد. جعفریان تلاش نموده تا از روش‌های سه‌گانه زیر، اهدافش از تألیف کتاب را محقق سازد:

دو فرقه اسماعیلیه و زیدیه از فرقه‌های دیگر شیعه هستند که همچنان به لحاظ سیاسی و اجتماعی در جریانند. دیدگاه این دو فرقه نسبت به امامت از سده‌های نخستین اسلام شکل گرفته‌است. این دو فرقه ابتدا معتقد به امامت و رهبری اهل بیت بودند ولی با گذشت زمان افراد دیگری را به رهبری برگزیدند و از نظر عقاید تفاوت‌هایی با شیعه امامیه دارند.

تعدادی از اجداد ایزدیان پس از ورود اسلام به وسیله شیخ عدی مسلمان شدند. شیخ عدی و ملک طاووس دو عنصر مهم در آیین ایزدیان‌اند. طاووس، نماد طایفه ایزیدیه و آغاجاری است. ایزدیان معتقدند که طاووس نماد «فرشته اعظم» است. به دلیل وجود هفت فرشته، در راس آن‌ها ملک طاووس، در جهان‌بینی‌شان، برخی تصور می‌کنند که ایزیدیان شیطان‌پرست باشند زیرا ملک طاووس به عنوان نمادی از شیطان تعبیر می‌شود.

شیعه به زیدیه و کیسانیه و امامیه تقسیم می‌شود. زیدیه بر سه دسته‌اند کیسانیه بر دو دسته‌اند و امامیه بر پانزده دسته‌اند که به فرقه‌های امامیه معروف هستند. امروزه چند دسته اصلی شیعه دوازده‌امامی، شیعه اسماعیلی ،علویان و شیعه زیدی از آن وجود دارد.

این شهر در اوایل اسلام «مَنَلی» یا «ری مَنَلی» نام داشت، و در دوران خلافت عباسیان نیز «زیدیه» نامیده شد.

دربارهٔ شیعیانِ زِیْدیّه، گفته می‌شود که گروهی از آنان علی بن موسی الرّضا را به‌عنوان امام، پس از انتصاب از سوی مأمون به‌رسمیت شناختند، اما پس از درگذشت علی بن موسی الرّضا دوباره به زیدیه بازگشتند. دربارهٔ دیگران از زیدیه — که از سوی طبری به‌عنوان «کوفیانِ شیعی» یاد می‌شوند، اما دیدگاه‌هایشان به‌صورت زیدی قابل تشخیص است — گزارش کرده‌اند که علی بن موسی الرّضا را به‌عنوان جانشینِ مأمون به‌رسمیت نمی‌شناسند و گفته‌اند که اگر او مدعیِ خلافت باشد، او را به‌رسمیت خواهند شناخت، آنچنانکه هر علویِ دیگری را به‌رسمیت می‌شناسند.

دسته‌های مختلف شیعیان در خصوص شرایط امامت، اشخاصی که به عنوان امام منصوب شده‌اند و مأموریت امام اختلاف نظر دارند و بر اساس تفاوت دیدگاهشان در موضوع امامت شاخه‌های شیعه از هم متمایز می‌شوند. برای مثال زیدیه قیام به شمشیر را از ویژگی‌های امام می‌دانند در حالی که اسماعیلیه و امامیه بر علم و عصمت امام تأکید دارند. اکثر قریب به اتفاق شیعه، جز معدودی از فرقه‌ها نظیر ناووسیه، امام را مردی از فرزندان فاطمه زهرا می‌دانند.

در جای دیگر آمده‌است که هارون الرشید، احمد و قاسم بن علی بن عمر بن علی بن حسین را از حجاز احضار کرد. و آنها را زیر نظر فضل بن ربیع زندانی کرد. پس از مدتی آن دو با کمک گروهی از زیدیه فرار کردند.

اصول دین در تشیّع پنج‌گانه است و علاوه بر سه اصل دین توحید، نبوت و معاد، به دو اصل دیگر یعنی عدل و امامت نیز باور دارند. مهم‌ترین مذاهب شیعه، عبارتند از: دوازده‌امامی، اسماعیلیه، زیدیه، کیسانیه، واقفیه و فطحیه.

بَترِیّه، بُتریّه یا اَبتَریّه یکی از مذاهب منشعب از زیدیه بود که پیرو کُثَیْرنوّاء و حسن بن صالح بن حیّ بودند.