داریوش بزرگ

ذکر نام آناهیتا و میترا در کنار نام اهورامزدا، بدون شک تازگی دارد، اما اینکه آیا این امر حاکی از تحول در آیین پارسیان بوده یا از تأثیر فرهنگ‌های دیگر در عقاید رایج پارسیان می‌باشد، چیزی است که یک مورخ نمی‌تواند به آسانی آن را تعیین کند. اینکه داریوش بزرگ از اهورامزدا همچون خدای بزرگ، نه خدای یگانه یاد می‌کند، نیز خود حاکی از آنست که وی اهمیت خدایان دیگر را نیز در جای خود نمی‌تواند نادیده بگیرد.

در سال ۵۳۸ پیش از میلاد، کوروش بزرگ به اسیران یهودی در بابل اجازه داد تا به اورشلیم بازگردند و معبد را بازسازی کنند. ساخت معبد دوم اورشلیم در ۵۱۶ پیش از میلاد، ۷۰ سال پس از تخریب هیکل سلیمان، در دوران زمامداری داریوش بزرگ پایان یافت.

علت انتساب این آرامگاه به اردشیر یکم آن است که ریزه‌کارها و ویژگی‌های دورهٔ داریوش بزرگ و خشایارشا را ندارد و باید پس از دورهٔ خشایارشا باشد.

آمونتاس یکم دست‌نشانده داریوش بزرگ پادشاه شاهنشاهی هخامنشی در سال‌های ۵۱۲ تا ۵۱۱ پیش از میلاد بود. گفته می‌شود تاریخ مقدونیه با آمونتاس آغاز می‌شود. او نخستین حاکمی بود که روابط دیپلماتیک با کشورهای دیگر داشته است.

ز امر شه داریوش بزرگ که هر کس به­پیچد کشندش چو گرگ

این بایگانی، ۱۶ سال، از سال ۵۰۹ تا ۴۹۳ پیش از میلاد، یعنی از سال ۱۳اُم تا ۲۸اُمِ سلطنت داریوش بزرگ را پشتیبانی می‌کند. پراکندگی گاهشمارانهٔ این بایگانی نامتعادل است و شمارِ الواحِ سال‌های ۲۲ و ۲۳ از سلطنت داریوش بزرگ، بیشتر اند.

کتیبه بزرگ داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید، آشکارا گواهی می‌دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است. وسعت کامل کاخ‌های تخت جمشید ۱۲۵ هزار متر مربع است

نمای آرامگاه دقیقاً روبه‌روی بنای موسوم به کعبه زرتشت قرار دارد که ۴۵ متر دورتر از آن، برپای می‌باشد، ولی این موقعیت از روی عمد انتخاب نشده بوده، زیرا فاصلهٔ میان آرامگاه داریوش بزرگ و آرامگاه اردشیر اول ۳۷ متر است و همین فاصله در انتخاب آرامگاه بعدی نیز رعایت شده‌است، در نتیجه قرار گرفتن بنای کعبه زرتشت در جلوی آرامگاه، عمدی نبوده‌است.

بگفتا منم داریوش بزرگ به آبش خور آرم همه میش و گرگ

آریامنش پسر سوم داریوش بزرگ از همسر اولش دختر گبریاس بود که قبل از به سلطنت رسیدن پدرش متولد شد.

شه مصر و شاهنشه داریوش بزرگند و بادانش ورای و هوش

آپیان یکی از منابع کلاسیک نقل می‌کند که آریوبرزن از شاخه‌ای فرعی از خاندان پادشاه بزرگ ایران داریوش بزرگ بود.