سانسکریت

معنی کلمه سانسکریت در لغت نامه دهخدا

سانسکریت. ( اِخ ) رجوع به سنسکریت شود.

معنی کلمه سانسکریت در فرهنگ فارسی

زبان علمی قدیم و مقدس هندوان و آن یکی از زبانهای مهم هند و ایرانی از شعب هند و اروپایی است و آن زبان اقوام هندوست که با زبان اوستا خویشاوندی نزدیک دارد . پس از آنکه آریاییان برداساهای ساکن هند پیروز شدند قسمتهای برجسته تمدن آنانرا اخذ کرده تا حدودی تحت تاثیر تمدن آنان قرار گرفتند . پیروزی برداساها آریاییان را جسور کرد بطوریکه به کشور گشایی و توسعه مرز و بوم خود پرداختند . فرهنگ و تمدن آنان که متکی براساطیر بود جنبش جدیدی را آغاز نهاد . شرح این وقایع بوضوح در منترهای ودا ضبط شده است . وداها علاوه براینکه مدخل همه علوم هستند یادداشتهای روزانه ملتی بزرگ نیز بشمار میروند که در آن طبقه اشراف از ابراز هیچگونه کنیه ای نسبت به بردگان فرو گذار نکرده اند.همزمان با استقرار آریاییان درسرزمین هفت رودخانه این قوم بجمع آوری منترها وسرودهایی که تا آن زمان بصورت آثار پراکنده بود اقدام کرد و از آنها مجموعه ای فراهم آورد . تاریخ تصنیف منترها بسیار قدیم است ولی جمع آوری آن هنگانی شروع شد که دیدند علوم آنان رو بنابودی است و خطر فراموشی این گنجینه را مورد تهدید قرار داده است.تقسیم و ترتیب منترها برطبق اصول علمی انجام گرفته و تمام کتاب بچهار سام - هیتا یا مجموعه بشرح زیر تقسیم شده است : ۱ - ریگ ودا ۲ - یجور ودا ۳ - سام ودا ۴ - آثرو ودا بطور تقریب میتوان گفت که جمع آوری ودا بایستی در حدود ۳٠٠٠ سال ق م . تمام شده باشد . از شواهدی که در وداها یافت میشود برمیاید که گروهی نسبت به موجودیت ارباب انواع و برتری آنها نسبت به بشر بشک و تردید دچار شده بودند . در این اثنا بعضی از افراد طبقه ممتاز نیز دست از قربانی و اجرای مراسم دینی برداشته تنها و دور از مردم در جنگلها بتفکر و تامل پرداختند .اینان پیشقدمان مکتب آزادی فکر و حقیقت جویی بودند که نمیخواستند خود را در قید و بند اشکال و شعارهای سنتی نگاه دارند.اینان با اشتیاق تمام میخواستند بدانند بشر از کجا میاید و بکجا میرود منظور از پیدایش او چه بودهپس از مرگ سرنوشتش چه خواهد بود چه کسی بر جهان حکومت میکند چه چیز است که زندگی می بخشد و دوباره پس میگیرد .این مردم صادق و صمیم که قلبا ناراحت بودند سرگرم مباحث و مطالبی فلسفیی شدند که امروزه آنها را اوپانیشاد مینامیم . او پانیشادها گوهرهای دانش بشری میباشند و سهم بسیار مهمی در تکامل تردیجی فکر بشر دارند . اینها گنجینه های تفکرات عالی قدیمند که با ظاهر عارفانه آراسته شده اند پادشاهان جنگجویان دانشمندان و حتی زنان نیز در این بحثها شرکت میکردند.تعداد اوپانیشادها بسیار است ولی ۱۲ عدد بسیار قدیمی هستند و ۱۳ عدد آن متعلق باندکی بعدتر . بمرور زمان تعداد اوپانیشادها زیاد شد و به ۱٠۸ عدد رسید و آخرین آنها در قرن ۱۹ م . نوشته شده که عنوان آن [ الله اوپانیشاد ] میباشد . پس از اوپادنیشادها [ سوتراها ] پدید آمدند . آثار ادبی دوره بعد از ودا از نظر مضمون و شکل و دیگر مشخصات ادبی با ودا متفاوتند اگر چه همه آثار سنسکریت با هم پیوستگی دارند ولی ادبیات ودایی اصولا دارای مضامین فلسفی و دینی میباشند در حالی که آثار کلاسیک بیشتر جنبه دنیوی و رمانتیک دارند . از آثار برجسته که در این دوران بوجود آمد اشعار حماسی است که بدو دسته مشخص و مجزا تقسیم میشوند : دسته اول افسانه ها ( ایتی هاسا یا پورانا ) و دسته دوم که بیشتر روی اشکال دنیوی و مصنوعی شعر تکیه کرده بنام اشعار (کدویا ) مشهورند نماینده اصلی این دو دسته [ مهابهاراتا ] و [ رامایانا ] هستند که حاوی اشعاری با ارزشند و محبوبیت بسیار کسب کرده اند. چند قطعه بزمی از آثار سنسکریت نیز قابل ذکر است مانند : مگهه دوته ( پیک ابر ) . ریتو سامهره ( گردش فصول ) . نمایشنامه ها نیز شایان اهمیت اند . احتمال میرود که نمایشنامه های سنسکریت نیزمانند نمایشنامه های یونانی در آغاز جنبه دینی داشته اند . موضوع آنها غالبا مقتبس ازحماسه های قدیمی بود.ازمیان آنها ۱۵ نمایشنامه اهمیت بیشتر دارند و همه آنها در فاصله قرن دوم ق م . و ۸٠٠ م . بوجود آمده اند . برجسته ترین نمایشنامه - نویس هند کالیداس است و شاکو نتالا اثر معروف او همپایه عالیترین آثار نمایشی جهان است . دیگر از آثار سنسکریت افسانه های عامیانه است که در سراسر جهان تاثیری بسزا گذاسته از آن جمله است : پنچاتانترا ادبیات بودایی چینی هیتوپدسا - اگر چه ادبیات منثور سنسکریت غنی نیست باز برخی آثار مهم منثور مانند آثار داندین بانا و سوباندهو ارزش فروان دارند . کادمبری اثر بانا بسیار زیباست . زبان سنسکریت با خط دوناگری (زبان خدایان ) نوشته میشود ترجمه سنسکریت اوستا که امروزه در دست داریم از قر. ۱۲ م . بتوسط دستور پارسی نریوسنگ بعمل آمده . یکی از آثار بی نظیر جهان دستور زبان سنسکریت معروف به دستور تالیف پانینی است که در حدود قر . ۴ یا ۵ ق م . میزیست .

معنی کلمه سانسکریت در دانشنامه آزاد فارسی

سانْسکریت
(یا: سَنْسکریت) زبان باستانیِ کلاسیک هند که به دو دورۀ متمایز تقسیم می شود: دورۀ قدیم که ودایی نام دارد و دورۀ جدیدتر که به طور خاص سانسکریت نامیده می شود. در قرن ۴پ م پانینی و دستورنویسان دیگر دستور زبان سانسکریت را طبق اصول و قواعد علمی آواشناسی تدوین و تنظیم کردند. در واقع سانسکریت زبان ادبی کلاسیک هند است که از ویژگی های بارز آن جابه جایی اجزای جمله با واژه های مرکّب یا افعال دارای صیغۀ شخصی است. در ۱۷۸۶ سر ویلیام جونز قاضی انگلیسیِ دیوان عالی در کلکته که در واژه شناسی تطبیقی بسیار نامبردار بود، در انجمن سلطنتی آسیایی بنگال مطالبی را مطرح کرد که همچون نقطۀ عطفی در تاریخ زبان های هندواروپایی به شمار می آید؛ او عقیده داشت زبان سانسکریت ـ قدمتش هرچه که باشد ـ ساختمانی پیچیده دارد، بسیار کامل تر از یونانی، غنی تر از لاتین و پالوده تر از دو زبان مزبور است. با این همه یونانی و لاتین، چه در ریشۀ افعال و چه در اشکال گرامری چنان قرابتی با سانسکریت دارند که به هیچ وجه نمی تواند تصادفی باشد. اگر کسی این سه زبان را با هم بررسی کند پی به منشأ واحد آن ها خواهد برد. دلیل مشابهی هم در کار است که زبان های گوتی و سلتی و به ویژه ایرانی باستان، با این زبان منشأ مشترک دارد. ریشۀ افعال سانسکریت بسیار غنی است. افعال دارای مبنای معلوم و مجهولند و سه زمان گذشته و حال و آینده دارند. در سانسکریت جنس دستوری برای هر سه شخص ـ مفرد، تثنیه و جمع ـ به طور کامل وجود دارد. کلمه در سانسکریت دارای هشت حالت است. زبان سانسکریت بر پایۀ ترکیبات هجاهای کوتاه و بلند و طولانی استوار است. از ویژگی های دورۀ حماسی یا جدید سانسکریت مُغلق نویسی است که نمونۀ بارز آن رامایانا و مهابهاراتا و پوراناها است. امروزه عموماً زبان سانسکریت را دربردارندۀ همۀ زبان های هندوایرانی، حتی دورۀ پیش از تنظیم دستور و قواعد آن، یعنی ودایی، می دانند. زبان محاورۀ عموم مردم هند، پراکریت است که از سانسکریت مشتق شده است. پراکریت نامی عام برای زبان هندوآریایی دورۀ میانه است. ادبیات و فرهنگ ودایی، دستاورد اقوام آریایی هندوستان و فرهنگ و ادبیات اوستایی محصول اقوام آریایی ایران است. خط سانسکریت را دِوناگری می نامند که از خط براهمی در هند مشتق شده است. هم زمان با خط براهمی خط دیگری به نام خروشْتْهی بود که به نظر می رسد از خط آرامی گرفته شده باشد. ویژگی خط دوناگری نشان دادن همۀ صداهای ملفوظ است.

معنی کلمه سانسکریت در ویکی واژه

زبان سانسکریت، نیای همه زبان‌های هند و اروپایی یا زبان فارسی شناخته شده اما در مورد محل و مکان نخست ایشان که هندوستان معرفی می‌شد، اکنون منسوخ شده است. استنتاج کلی از اصطلاح سه بخشی سانس - کِر - ایت به زبان معیار باستان چنین می‌نماید که ایشان صحراگردان خانه‌بدوش، و بدون گله، انس گرفته با سگ، دائم در پی شکار، به هرسو، کورمال کورمال در حرکت بودند.

جملاتی از کاربرد کلمه سانسکریت

آرَنیَکه‌ها (سانسکریت: आरण्यक) از متون دین هندو و در سانسکریت به معنای «متون جنگلی» است.
وی در گرین استریت کمبریج به دنیا آمد. در کودکی یتیم شد و در نهایت فقر زندگی می‌کرد و به کار در دکانی در لندن اشتغال داشت. عمه او وسایل تحصیلش را در مدرسه پرس اسکول فراهم ساخت. زبان‌های عربی فارسی، اردو، عبری، یونانی، لاتینی، ایتالیایی و سانسکریت را آموخت.
به بیانی دیگر جیمز تاد فکر می‌کرد واژه یونانی آسیی/آسیو معادل واژه سانسکریت آسوا یا آسواکا به معنی اسب است که با فرهنگ سکاها که با اسب آمیخته‌است در ارتباط است. باور عمومی بر این است که مردمان آسوا یا آسواکا زیر گروهی از گروه گسترده‌تر کمبوجیه بوده‌اند.قبیله‌ای سوارکار که در هر دو طرف کوه‌های هندوکش ساکن بودند.
اَئیریامَن در اوستا به طبقهٔ پیشوایان دینی و روحانیون گفته شده‌است. این کلمه در ادبیات پهلوی «اَئیرمان» و در سانسکریت و اوستا، «اَری‌یامن» به‌معنای یار و دوست بوده و نیز نام یکی از خدایان ودا است.
آهیمسا، یا بی‌آزاری یا عدمِ خشونت نامی با ریشه سانسکریت است.
کلمه کابل برگرفته از نام رود کوبها، نام سانسکریت ودایی دریای کابل است، که در فهرست رودهای ریگ‌ودا (سَپته‌سندو) در کنار این سه رود دیگر یاد شده: رَسا (همان رَنهای اوستایی)، کُرومو (درهٔ کُرَم در مناطق قبیله‌ای فدرال پاکستان) و سَرَیو (همان هریرود در ولایت هرات).