معنی کلمه روم باستان در دانشنامه عمومی
تمدن روم باستان به دو دورهٔ جمهوری روم و امپراتوری روم تقسیم می شود. دربارهٔ آغاز جمهوری روم اتفاق نظر وجود ندارد. یکی از فرضیه های غالب دربارهٔ منشأ جمهوری روم این است که در قرن ششم قبل از میلاد مسیح رومیان که از ستم لوکیوس تارکوئینیوس متکبر، آخرین پادشاه روم، به ستوه آمده بودند دست به قیام زدند و در ۵۰۹ ق. م. نظام پادشاهی را برانداختند و جمهوری روم را پایه گذاری کردند. وظیفهٔ قانون گذاری در جمهوری روم به عهدهٔ سنا بود و هر سال دو نفر از اهالی شهر به قید قرعه به عنوان کنسول ( بالاترین مقام اجرایی ) انتخاب می شدند. جمهوری روم در سال ۲۷ ق. م. و پس از قتل سزار به امپراتوری روم تغییر پیدا کرد.
حکومت اولین امپراتور روم، آگوستوس، در سال ۲۷ قبل از میلاد آغاز شد. این حکومت شاهد آغاز پاکس رومانا، دوران ثبات سیاسی و شکوه فراوان که حدود ۲۰۰ سال ادامه داشت، بود. در طول این دوره، امپراتور روم به مدیترانه و بخش اعظم اروپای غربی حکومت می کرد. امپراتوری به شکل کاملی سازماندهی شده بود و به خوبی اداره و کنترل می شد. یک شبکه از راه ها سرزمین های امپراتوری را به پایتخت، رم، متصل می کرد. لژیونر های آموزش دیده روم از تمام نقاط بحرانی در طول مرزهایش دفاع می کردند.
رومیان نسبت به قبایلی که مطیع خویش می کردند سیاست عاقلانه ای پیش می گرفتند: به عقاید و آداب و رسومشان احترام می گذاشتند و در آن مداخله نمی کردند، بدیشان استقلال محلی می دادند و از هیچ گونه بردباری و مهربانی و خوشرفتاری نسبت به آنان خودداری نمی ورزیدند. تسلط خویش را بدین نحو بر آنان مسلم می کردند که اولاً دسته هایی از قبیلهٔ خود را در میان آنان جای می دادند؛ ثانیاً راه های نظامی می ساختند تا مراکز آنان را مستقیماً به پایتخت مربوط کنند؛ ثالثاً آنان را ملاطفت می کردند تا به حکومتشان متمایل شوند. بدین ترتیب، رفته رفته طوایف دیگر شبه جزیره ایتالیا با لاتینان پیوند کردند و همخون شدند و عادات و زبان رومیان را اخذ نمودند و ملت روم از میان آنان به وجود آمد. آنان پس از پیروزی در دومین جنگ کارتاژ تمام شبه جزیره را از آنِ خود کردند و بعدها اسپانیا و گالیا ( فرانسه ) و بریتانیا را نیز تصرف کردند و در ۹۲ ق. م، دولت روم با شاهنشاهی اشکانی همسایه شد و در ۹۸ میلادی روم شامل تمام دنیای مغرب بود: اسپانیا و گالیا و رود راین و بریتانیا و سوئیس و رود دانوب و ایلیریا و بالکان و آسیای صغیر و مصر و سواحل شمالی آفریقا.
