رستم

رستم (شاهنامه). رُستم (شاهنامه)
(ملقب به تَهَمْتَن به معنی نیرومند و نژاده؛ معنی رستم معلوم نیست) پسر زال و رودابه و نوۀ سام نریمان. نامدارترین پهلوان شاهنامه و داستان های روایی و حماسی ایران . به سبب درشتی تن، به شیوۀ سزارین زاده شد. ده دایه به او شیر می دادند. نخستین پهلوانی رستم افکندن پیلی رهاشده به ضرب گرز است . در نخستین جنگ کیقباد با افراسیاب، پیشرو سپاه بود که افراسیاب را از زین برگرفت و نزد کیقباد آورد، و جیحون دوباره مرز ایران و توران شد. کیقباد نیمروز و زابلستان را تا سند به رستم داد. همین که کیکاوس بر تخت نشست و اندیشۀ رفتن به مازندران را گرفت ، ایران را به میلاد سپرد و از او خواست که در تنگناها به رستم پناه برد. چون کیکاوس به بند دیوان افتاد و نابینا شد، رستم پس از گذشتن از هفت خان و کشتن دیو سپید به نزد کیکاوس شتافت و با چکاندن خون دیو سپید به چشم او بینایی را به او بازگرداند. سپس در جنگ با شاه مازندران او را دستگیر کرد و به حضور کیکاوس آورد. آن گاه کیکاوس به هاماوران رفت و به فریب شاه یمن به بند افتاد. در همین هنگام، افراسیاب نیز به ایران تاخت . رستم کیکاوس را رهانید و با تحمل سختی های زیاد افراسیاب را گریزاند. رستم در نبرد هفت دلاور بار دیگر بر افراسیاب پیروز شد. در سفری برای شکار به مرز توران ، به هنگام خفتن رستم ، رخش ربوده شد و او ناگزیر از رفتن به سمنگان شد. شاه سمنگان رستم را به گرمی پذیرا شد. شب هنگام در سرای شاه خفته بود که تهمینه، دختر شاه، به بالین او آمد. رستم در دم او را به همسری خود درآورد و روز بعد بر رخش که پیدا شده بود برنشست و سمنگان را ترک کرد. نه ماه بعد سهراب از تهمینه زاده شد. نبرد این پدر و پسر و کشته شدن سهراب به دست پدر و این که این دو در واپسین دم همدیگر را شناخته بودند یکی از رقت انگیزترین داستان های کهن ایران است . رستم، پس از کشته شدن سیاوش ، سوگند یاد کرد که تا انتقام نگیرد لباس از تن نکند. افراسیاب شکست خورد و گریخت . سپس در نبرد کیخسرو با افراسیاب در کنار خسرو قرار گرفت و در برخوردهای مکرر با افراسیاب و در داستان نجات بیژن از چاه تورانیان قهرمانی ها آفرید. پس از ناپدیدشدن کیخسرو، مدتی از رستم خبری نمی شنویم . بعد در داستان رستم و اسفندیار دوباره به او برمی خوریم . سرانجام، هنگامی که شغاد و شاه کابل رستم را به چاهی که انباشته از نیزه و دشنه بود انداخته بودند، رستم و رخش جان خود را از دست دادند.
رستم (طایفه). رَسْتَم (طایفه)
از طوایف بزرگ لُر در ممسنی، متشکل از تیره های انصاری، بهمنیاری، چوکی، دزکردی، دشتی، سادات، سادات امامزاده علی، سادات دودک، سیدجان، عبداللهی، علی مؤمن و کول نظری، مرکب از ۸۶۲ خانوار چادرنشین. این مردم در دهستان رستم ییلاق و قشلاق می کردند. ریاست این طایفه دست کم از قرن ۱۲ق با خاندان ابواسحاقی بود. قائد گرجی ( ـ۱۲۵۵ق)، فرزند علی عسگر ابواسحاقی، با روش های گوناگون ثروت کلانی فراهم آورد و از طریق آن ثروت، کلانتر طایفۀ رستم شد. فرزندش خان علی خان ( ـ۱۲۸۲ق) با همان روش ها مخالفان را برانداخت و در اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار، بلوک حیات داود را اشغال کرد. در ۱۲۵۷ق فرهادمیرزا معتمدالدوله، حاکم فارس، به ممسنی حمله برد و خان علی خان با جمعی از افرادش از قلعۀ طوس به ناحیۀ صعب العبور ماهورمیلاتی گریخت. پس از او امام قلی خان رستم در شورش های عشایری ۱۳۰۷ـ۱۳۰۹ش شرکت داشت و سرانجام به همراه دیگر سران شورشی دستگیر و در تهران اعدام شد (۱۳۱۳ش). حسین قلی خان رستم، فرزند امام قلی خان، نیز در تشکیل نهضت جنوب در ۱۳۲۵ش نقش داشت و در ۱۳۴۲ش به سبب مخالفت با اصلاحات ارضی، همراه با شماری از سران طوایف و مالکین ارضی، اعدام شد.