دستور زبان

معنی کلمه دستور زبان در دانشنامه آزاد فارسی

دستور زبان (grammar)
قواعد حاکم بر آواها، واژه ها، جمله ها، و دیگر عناصر زبان، و نیز ترکیب ها و معانی آن ها. امروزه زبان شناسان، در تعریف دستور زبان، آن را ساختار بنیادین زبان می شناسند که هر کس به طور شمّی و شهودی در مورد زبان مادری اش به آن آگاه است. توصیف نظام مند مشخصات زبان نیز نوعی دستور زبان است. این مشخصات عبارت اند از واج شناسی، ساخت واژه (صرف)، نحو، و معناشناسی، که هرکس کمابیش تا ۶سالگی درخصوص زبان مادری اش بر آن ها احاطه می یابد. بسته به رویکردی که دستورنویس درپیش می گیرد، دستور زبان ممکن است تجویزی باشد (یعنی قواعد کاربرد درست زبان را به دست دهد)، یا توصیفی (نشان دهد که زبان عملاً چگونه به کار می رود)، یا زایشی (به این معنی که راه هایی برای تولید بی نهایت جمله در زبان به دست دهد). در اروپا نخستین دستورها را یونانیان نوشتند. در قرن اول پ م اسکندرانی ها دستور زبان یونانی را بسط دادند. بعدها دیونوسوسِ تراکیایی در اسکندریه رساله ای به نام فن دستور نوشت و در آن به تجزیه و تحلیل متون ادبی برحسب حروف و هجاها و هشت قسم کلمه پرداخت. رومی ها دستور زبان یونانی را گرفتند و در زبان لاتین به کار بستند. از میان دستوریان رومی فقط وارّو معتقد بود که کار دستوردان یافتن ساختارهای زبان است نه تجویز آن ها. در حالی که الگو برای یونانیان و اسکندرانی ها زبان هومر بود، آثار سیسرون و ویرژیل معیار زبان لاتین شد. در اواخر قرون وسطا مودستای یا نحویونی که زبان را بازتاب واقعیت می دانستند، تبیین قواعد دستوری را در فلسفه می جستند. اینان به دنبال دستور عامی بودند که به فهم ماهیت وجود رهنمون شود. در قرن هفدهم گروهی از دستوریان فرانسوی نیز به این دستور عام علاقه مند شدند. این گروه که در دیر پور ـ رویال متمرکز بودند، برخلاف همتایان یونانی و لاتینی خود که زبان ادبی را مطالعه می کردند به زبان زندۀ گفتاری توجه کردند. در قرن بیستم نوآم چامسکی آن ها را نخستین دستوریان گشتاری نامید. در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با علم به این که زبان های زنده یکسره در حال تغییر و تحول اند، مطالعۀ تاریخی زبان رونق گرفت. کار دستوریان تاریخی نشان داد که زبان را می توان به دو شیوۀ درزمانی (تحول آن در طول زمان) و هم زمانی (وضعیت آن در یک زمان خاص) بررسی کرد. فردینان دو سوسور و زبان شناسان توصیفی دیگر آغاز به مطالعۀ زبان گفتاری کردند. در نیمۀ دوم قرن بیستم چامسکی و دیگر دستوریان زایشی یا گشتاری به این نتیجه رسیدند که اهل زبان شمّی دارند که قادرشان می سازد بی نهایت جمله را درک و تولید کنند. در حالی که دستوریان توصیفی، از قبیل سوسور، با نمونه گیری از گفتار فردی به توصیف زبان می رسیدند، گشتاریان ابتدا ساختار بنیادین زبان را می کاویدند و می کوشیدند قواعدی را که توانش زبانی گویش ور را فراهم می آورد و برهمۀ موارد کاربرد زبان حاکم است توصیف کنند.

معنی کلمه دستور زبان در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] دستور زبان، مجموعه قواعدی است که درباره ی ساختمان آوایی و صرفی و نحوی زبان بحث می کند و از آن می توان در فرا گرفتن زبان بهره مند شد.
دستور زبان، مجموعه قواعدی است که درباره ی ساختمان آوایی و صرفی و نحوی زبان بحث می کند و از آن می توان در فرا گرفتن زبان بهره مند شد. بنابراین دستور شامل سه قسمت عمده ی واج شناسی، سازه شناسی یا علم صرف و علم نحو می باشد.
اقسام دستور زبان
دستور زبان خود اقسامی دارد و به شعبه هایی تقسیم می شود؛ مانند:
← دستور تاریخی
سابقه ی دستورنویسی به قرن ها پیش می رسد.
← مصریان و سومریان
...

معنی کلمه دستور زبان در ویکی واژه

grammatica

جملاتی از کاربرد کلمه دستور زبان

اشک دالن نویسندهٔ کتاب‌های دستور زبان فارسی (چاپ سوم ۱۳۹۷) و زبان فارسی برای نوآموزان (چاپ دوم ۱۳۹۵) به زبان سوئدی است. از جمله آثار دیگر او ترجمهٔ اشعار مولوی و حافظ، و کتاب‌های لَمَعات فخرالدین عراقی و چهارمقالهٔ نظامی عروضی. او همچنین از زبان اوستایی کهن ترجمه سوئدی گاتها‌ زرتشت را منتشر کرده است.
کاول در ایپسوییچ به دنیا آمد. او در ۱۵سالگی نسخه‌ای از کتاب دستور زبان فارسی نوشتهٔ ویلیام جونز را در کتابخانهٔ محلی دید و به زبان‌های شرقی علاقه‌مند شد. او به یادگیری زبان فارسی از روی کتاب‌ها پرداخت و اشعار حافظ را ترجمه کرد.
در واروواژه‌های اروپایی (مانند انگلیسی) به بزرگ و کوچک بودن حروف توجه نمی‌شود. همچنین می‌توان برخی نشانه‌ها و علائم دستور زبان را برای معنی دار شدن عبارت جدید به کار گرفت.
در هزارهٔ سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی فرهنگی میان سومری‌ها و اکدی‌ها نمودار گشت و باعث دوزبانه شدن مردم این منطقه گردید. تأثیر و تأثر میان زبان‌های سومری و اکدی در تمام بخش‌های زبانی مشهود است به‌طوری‌که وام‌واژه‌های بسیار زیادی میان آن‌ها رد و بدل شده و همگرایی دستور زبانی، تکواژشناختی و آواشناختی پیدا کردند. این تأثیر دوسویه پژوهشگران را بر آن داشته تا جایگاه سومریان و اکدی‌های هزارهٔ سوم پیش از میلاد را ناحیه همگرایی زبانی بنامند. از این دوره به بعد را در تاریخ عراق به نام دورهٔ سومری-اکدی می‌شناسند.
وی افزود: در زمان‌های مختلف این ارتباط وجود داشته‌است و ابوریحان بیرونی، صاحب تحقیق «ماللهند» هم فلسفه هندی را با فلسفه اسلامی و هم تصوف هندی را با تصوف اسلامی و نیز دستور زبان هر دو را با هم مقایسه می‌کند.
از نظر زبان‌شناسی، هندی و اردو دو گونهٔ معیار از یک زبان و نسبت به یکدیگر قابل فهم هستند. هندی به خط دیواناگری نوشته می‌شود و دارای واژگان سانسکریت بیشتری نسبت به اردو است، درحالی که اردو به خط عربی نوشته می‌شود و دارای وام‌واژه‌های فارسی و عربی بیشتری نسبت به هندی است. گرچه هر دو دارای یک هسته واژه‌ای از کلمات بومی پراکریت و سانسکریت با شمار زیادی وام‌واژهٔ فارسی و عربی هستند. به همین دلیل و همچنین این واقعیت که این دو گونه از یک دستور زبان یکسان برخوردار هستند، همه زبان‌شناسان آن‌ها را دو گونهٔ معیار از یک زبان به نام هندوستانی یا هندی-اردو می‌دانند.
آثنئیوس نائوکراتیسی، سخنران و متخصص دستور زبان یونانی بود که در اواخر قرن دوم میلادی و ابتدای قرن سوم میلادی زندگی می‌کرد. در سودا آمده‌است که او در زمان مارکوس آئورلیوس زندگی می‌کرد؛ ولی سخنان کمودوس که ۱۹۲ میلادی درگذشته است آمده که او معاصر با آدرانتئوس زندگی می‌کرد.
در باب کارشناسی دستور زبان و ادبیات: این تنها رساله آنسلم قدیس است که هیچ مبنای مذهبی ندارد.
دوریه علاوه بر این دو ترجمه، نویسنده کتاب دستور زبان ترکی نیز بوده‌است.
این ناهمسان بودن ساختارها و ضد و نقیض بودن قواعد دستور زبانی، فهم فعل‌های عبارتی را دشوار کرده و باعث گردیده زبان‌آموزان از این دسته از فعل‌ها گریزان باشند.