کارتاژ

معنی کلمه کارتاژ در لغت نامه دهخدا

کارتاژ. ( اِخ ) قرطاجنه. کارتاژ یا قرطاجنه یکی از بلاد شمالی افریقا بود که در حدود 880 ق. م. جمعی از مهاجرنشینان فنیقیه بنا نهادند. بنا بر روایات کهن دیدُن شوهر خواهر پیگمالیون پادشاه صور از آن شهر گریخته به سواحل شمالی افریقا آمد و از مردم آنجا برابر پوست گاوی زمین خرید سپس آن پوست را با مقراض باریک ببرید و از آن تسمه ای طویل پدید آمد و زمین وسیع را با آن تسمه احاطه کرده بدان تدبیر متصرّف شد و در آنجا قلعه ای بنام کارتاژ بنا نهاد. چنانکه تیتوس لیویوس نگاشته است محیط شهر کارتاژ در دوران عظمت قریب 5 فرسنگ بوده است شهر مزبور پنج دروازه داشت و دارای دو بندر مهم تجاری و نظامی بود و در بندر نظامی آن ( بندر کاتون ) 220 کشتی جای میگرفت. تاریخ کارتاژ را به سه قسمت باید کرد. یکی از 880 ق. م. تا 480 که در این زمان شهر مزبور با طوائف افریقائی در زدوخورد بودو سرانجام آنان را مطیع خویش ساخت. دوم از 480 تا 264 که در این مدت کارتاژ جزیره سی سی لیا را تصرف کرد. سوم از 264 تا 146 که دوره جنگ های روم و کارتاژ است. علت عمده ظهور جنگ های روم و کارتاژ توجه رومیان به جزیره سی سی لیا بود که مردم کارتاژ تصرف کرده بودند. نخستین جنگ آن دو شهر در جزیره مزبور روی داد وسپاهیان روم به سرداری اپیوس کلودیویس در آن جزیره بفتوحات چند نائل آمده از آنجا بافریقا حمله بردند وِرکولوس سردار دیگر روم در حوالی کارتاژ چندین شهر را بگرفت ، لکن عاقبت از گزانتیب سردار لاسِدمونی که درخدمت کارتاژ بود شکست یافته گرفتار شد بالنتیجه رومیان از جنگ افریقا چشم پوشیده سپاهیان خود را در سی سی لیا جمع کردند و سرانجام بر لشکریان کارتاژ غالب شده جزیره مزبور را از دست تصرف ایشان برون آوردند و بموجب معاهده ای که در 241 ق. م. بین طرفین منعقد شد کارتاژ علاوه بر جزیره سی سی لیا متقبل شد که در ظرف ده سال مبلغ 2200 تالان ( قریب سه میلیون تومان ) بروم بپردازد. جنگ دوم روم و کارتاژ که از مهمترین جنگ های عالم محسوب میشود از 218 تا 201 ق. م. بطول انجامید وپهلوان این جنگ انیبال بود که نخست شهر ساگنت را آتش زد و به عزم تسخیر روم از طریق اسپانی و جبال پیرنه و آلپ با صدهزار سپاه رو بدان شهر نهاد و رومیان را در تسن و تربی و ترازیمن و کان شکست سخت داد ولی بالاخره چون بسیاری از سپاهیانش در راه تلف شدند و از افریقا نیز بدو کمکی نرسید ناچار از فتح روم چشم پوشیده راه وطن پیش گرفت. رومیان نیز زمانی که آنیبال در ایطالیا بود سپاه فراوانی به سرداری پوبلیوس سی پیو آفریکانوس به افریقا فرستاده مستقیماً بر کارتاژ حمله بردند و آنیبال با اینکه برای دفاع وطن شخصاً به افریقا آمد در برابر سپاه خصم مقاومت نتوانست کرد و در محل زاما ( 20 فرسنگی کارتاژ ) از سی پیو آفریکانوس شکست یافت و در نتیجه شکست مزبور روم تمام متصرفات کارتاژ را تصرف کرد و کارتاژ تمام پیلان و سفائن خویش را بروم سپرد و متقبل شد که در ظرف 50 سال مبلغ ده هزار تالان ( قریب 13 ملیون تومان ) بدشمن بپردازد. جنگ سوم روم و کارتاژ در سال 149 ق.م. آغاز شد و به ویرانی کارتاژ انجام یافت. علت این جنگ مازی نیسا پادشاه یکی از بلاد مجاور کارتاژ بود که به تحریک روم به اراضی و متصرفات کارتاژ تجاوز میکرد و بالاخره مردم کارتاژ از او به سنای روم شکایت کردند و کاتوی بزرگ از جانب روم مأمور رفع اختلاف آنان گردید ( 174 ق.م. ) کاتو چون بکارتاژ آمد و آن شهر را مجدداً آباد دید و توانگر و پرجمعیت مشاهده کرد سخت در خشم شد و چون به روم بازگشت رومیان را به ویران ساختن کارتاژ برانگیخت و سرانجام دو نفر از کنسولان روم موسوم به مارسیوس سانسورینوس و مانی لیوس نپوس با سپاه فراوان مأمور ساخت که کارتاژ را ویران نمایند. مردم کارتاژ نخست ازدر صلح درآمدند و سرداران رومی نیز بدیشان وعده دادند که اگر اسلحه و آلات جنگی خود را تسلیم کنند جان و مالشان در امان خواهد بود. لکن چون مردم کارتاژ اطاعت کردند از جانب سرداران روم به ایشان اخطار شد که دو فرسنگ از کارتاژ دور شوند زیرا سپاهیان روم شهر آنان را ویران خواهند ساخت. کارتاژیان نیز به سرداری آسدروبال به جمع سپاه و ساختن اسلحه مشغول شده با تیر سقف خانه ها کشتی و با گیسوی زنان خویش طناب فراهم کردند و بالاخره با 70 هزار سپاه بر لشکریان روم حمله بردند و در سه جنگ بر ایشان غالب شدند. لکن عاقبت سپاه روم فاتح شد و بر کارتاژ دست یافته آن را با خاک برابر ساخت ( 146 ). کارتاژ چندی بعد در زمان کایوس کراکوس باز آباد شد و در زمان اگوستوس مجدداً ازبلاد زیبا و بزرگ افریقا گشت. در سال 698 م. اعراب بر کارتاژ دست یافته و قسمتی از آن را آتش زدند و قسمت دیگر نیز در قرن شانزدهم به دست مردم اسپانی ویران گشت سن لوئی پادشاه فرانسه نیز در کارتاژ وفات یافت ( 25 اوت 1270 ). شهر تونس را تقریباً بجای کارتاژ بنا نهاده اند. ( فرهنگ تمدن قدیم ، تألیف فوستل دوکولانژفرانسوی ، ترجمه نصراﷲ فلسفی صص 494 - 496 ). و نیز رجوع به تاریخ ایران باستان ج 1 صص 206 - 207 شود.

معنی کلمه کارتاژ در دانشنامه عمومی

قرطاج یا کارتاژ ( یونانی: Καρχηδών، گرفته شده از واژه فنیقی: قرت حدشت Kart - hadasht به معنای شهرِ نو؛ به عربی: قرطاج یا قرطاجة، به لاتین: Carthago ) ( به فرانسوی: Carthage ) نام شهری باستانی در شمال آفریقا - جایی که اکنون کشور تونس جای گرفته است - و تمدنی که با مرکزیت این شهر پدید آمده بود. جای این شهر در گوشه خاوری دریاچه تونس درامتداد مرکز شهر تونس کنونی بود.
این شهر در اصل به دست مهاجران فنیقی ساخته شده بود. این تمدن با تسلط بر دریای مدیترانه و از راه بازرگانی نیرو و دارایی بسیاری را به دست آورده بود. تمدن کارتاژ در سده های سوم و دوم پیش از میلاد مسیح همدوره و هماورد جمهوری روم و در کشاکش با این دولت بر سر تسلط بر مدیترانه غربی بود. این هماوردی به سه دوره جنگ میان کارتاژ و روم انجامید که به جنگ های کارتاژی یا پونیک نامیده می شود. در همه این جنگ ها کارتاژ شکست خورد و از نیرویش کاسته شد و باج های هنگفتی که برای کنارگذاشتن جنگ به روم پرداخت اقتصاد آنان را به سراشیب کشاند. سومین جنگ کارتاژی به ویرانی شهر کارتاژ انجامید و رومیان بازمانده سرزمین های کارتاژ را به خاک خود ضمیمه کرد.
کارتاژ بر کرانه جنوبی مدیترانه، اسپانیا، برخی بخش های فرانسه و بسیاری از جزیره های مدیترانه از آن دسته بخش هایی از سیسیل سلطه داشت.
در ۸۱۴ ( پیش از میلاد ) به دست بازرگانان فنیقی برپاشده بود و تا سده ششم پیش از زایش با فنیقیه در پیوند بود. در این سده بخت النصر بابلی شهر صور در خاور مدیترانه را ویران کرد و از این زمان پیوند میان کارتاژ و میهن گسست و کارتاژ به گونه سرزمینی مستقل درآمد. این شهر به زودی از راه بازرگانی دریایی به دارایی بسیاری رسید و نیروی دریایی توانایی پدیدآورد. یونانی ها شیوه فرمانروایی کارتاژی ها را پلوتوکراسی یا داراسالاری می خواندند که اشاره به چیرگی بازرگانان در رده های کشور و اراده آنان بر سیاست های کارتاژ داشت. در دوره داریوش اول هخامنشی کارتاژ به دلیل غارت کشتی های ایرانی از سوی نیروهای دریایی آن کشور مورد حمله ارتش هخامنشی گرفت که به دلیل غافلگیری کارتاژی ها بدون جنگ تسلیم شد و غرامت پرداخت کرد
نخستین جنگ میان دو همآورد نیرومند کارتاژ و روم بر سر چیرگی بر جزیره سیسیل بود. این جنگ بیست وچهار سال به درازا انجامید. این جنگ جنگی دریایی بود که ناوگان دریایی دو کشور در آن به نبرد پرداختند. در این جنگ رومیان به ساخت پل های متحرکی که کشتی های ایشان را به کشتی های کارتاژی پیوند می داد توانستند بر هماوردشان برتری یابند. در جنگ میله از رشته جنگ های پونیک نخستین ناوگان دریایی کارتاژ نابود شد، کارتاژی ها به ناچار تن به آشتی دادند و سیسیل به دست روم افتاد.

معنی کلمه کارتاژ در دانشنامه آزاد فارسی

کارْتاژ (Carthage)
بندر باستانی فنیقی در شمال افریقا، در ۱۶کیلومتری شمال شهر تونس پایتخت کشور تونس. در اواخر قرن ۹پ م به دست مهاجران صوری بنا شد؛ می گویند کارتاژ را فنیقی های اهل صور (در لبنان) به رهبری شاهزاده خانم دیدوْ در ۸۱۴پ م بنا نهادند. کارتاژ از مراکز عمدۀ تجاری به شمار می رفت و از قرن ۶پ م با یونان و سپس با روم اختلاف داشت. نیروهای رومی در ۱۴۶پ م در پایان جنگ های پونیک آن را ویران کردند. حدود ۴۵پ م، با سکونت مهاجران رومی در کارتاژ این بندر به مرکز ثروتمند ایالت رومی افریقا تبدیل شد. کارتاژ، پس از اشغال به دست واندال ها در ۴۳۹م، به صورت پایگاه دزدان دریایی درآمد . از ۵۳۳ بخشی از امپراتوری بیزانس بود و سرانجام اعراب در ۶۹۸م، آن را پایگاه خود کردند. کارتاژ تجارت گسترده‎ای را با سراسر منطقۀ مدیترانه و جزایر قلع آغاز کرد که مقر آن یا کورنوال در انگلستان، یا جنوب غربی اسپانیا بوده است . پس از سقوط صور به دست بابِلی ها در قرن ۶پ م کارتاژ پرچم دار مهاجرنشینان فنیقی در شمال افریقا و اسپانیا شد، و دیری نپایید که نبردی طولانی با یونان مستقر در سیسیل، که بخش شرقی آن زیر تسلط مهاجرنشینان یونانی و بخش غربی آن پایگاه تجاری کارتاژها بود، آغاز شد. حدود ۵۴۰پ م، کارتاژی ها تلاش یونانیان را برای پیاده شدن در کُرس ناکام گذاشتند، و در ۴۸۰پ م یونانیان تلاش کارتاژی ها برای فتح سراسر سیسیل را در هیمِرا به شکست کشانیدند. جمعیت کارتاژ را تا پیش از ویرانی به دست رومیان در ۱۴۶پ م ۷۰هزار نفر برآورد کرده اند. نظام حکومتی، جمهوری اشراف با دو قاضی ارشد، که سالانه انتخاب می شدند، و سنایی با ۳۰۰ عضو دایم بود . یکی از خانواده های اشرافی به نام بارسیدها، که هانیبال از اعضای آن بود، نسب خود را به ماگو در اواخر قرن ۶پ م می رساند. مذهب آنان فنیقی بود؛ تانیت خدای ماه، بعل هامون خدای‎ خورشید، و مکلارت خدای‎ صوری ها را پرستش می کردند. دربارۀ آیین قربانی کردن انسان چیزی نمی دانیم. قدرت کارتاژ ناشی از تجارت و نیروی دریایی قدرتمند بود؛ و سپاه را عمدتاً مزدوران تشکیل می‎دادند. کارتاژ در طی تاریخ دراز خود کوچ نشین ها و مستعمراتی در سراسر کرانه های دریای مدیترانه تأسیس کرد و در دوران اوج ترقی خود جنوب اسپانیا، جزایر کرس، ساردنی، سیسیل و تمام کرانۀ شمالی افریقا را در اختیار داشت.

جملاتی از کاربرد کلمه کارتاژ

در طی دومین جنگ پونیک، امپراتوری روم کلنی‌های تجاری کارتاژی‌ها را در کرانه‌های مدیترانه میان سال‌های ۲۱۰ تا ۲۰۵ پیش از میلاد تصرف کرد. اشغال کامل ایبریا دو قرن به درازا انجامید و رومی‌ها به مدت شش سده مهار این شبه‌جزیره را در دست داشتند.

در راه ایتالیا در جزیره‌های مختلف سرگردان می‌شود، گاه با «هارپی» ها کرکسانی با چهرهٔ دختران، رو به رو می‌شود، گاه با «کوکلوپس» ها غول‌های یک چشم و گاه از «خاروپیدس» هیولای دریا می‌گریزد: سرگذشت‌هایی که پیش از این «اودیسئوس» از سر گذرانده. داستان آئنیاس با رسیدن به کارتاژ پایان می‌یابد.

این محل از زمان درست شدن شهر کارتاژ در این محل با مساحت ۱۲۰ * ۹۳ متر بنا شد، صحنه یا میدان مبارزه آن هم ۶۴*۳۶ متر می‌باشد. در قرن دوم و سوم میلادی این تئاتر مساحتش افزایش داده شد و مساحت آن بالغ بر ۱۵۶*۱۲۸ متر گردید، این محل گنجایش بالغ بر ۴۱ هزار نفر تماشاچی را داشته‌است. تا الان فقط در این محل یکسری سلولهای بیضی شکل کشف شده‌است.