نیشابور. [ نی / ن َ ] ( اِخ ) نشابور. نشاپور. نیشاپور. نیسابور. پهلوی : نیوشاهپور . نام اصلی آن نیوک شاهپوهر . بنای این شهر را از شاهپور اول دانسته اند و آن را یکی از چهار شهر بزرگ خراسان قدیم گفته اند. در دوره یزدگرد دوم ( 438 - 457 م. ) نیشابور مدتی محل اقامت او بوده است. در دوره آخر حکومت ساسانیان ظاهراً نیشابور اهمیت اولین را از دست داده است ، زیرا نام آن شهر به ندرت دیده می شود. مسلمانان در حکومت عثمان بن عفان ( 26-35 هَ.ق. ) به صلح بدانجا درآمدند. در دوره طاهریان و سامانیان نیشابور از نو موقعیت دیرین خود را به دست آورد. در اواخر حکومت مسعود غزنوی که سلجوقیان به مشرق ایران هجوم آوردند طغرل این شهر را مقر خود ساخت. در دوره حکومت سنجر نیشابور مورد هجوم غزان واقع شد ( 548 هَ.ق ). یاقوت نویسد غزان هر که را در این شهر یافتند کشتند و مال او را گرفتند و شهر را آتش زدند. سپس یکی از غلامان سنجر به نام مؤید به نیشابور درآمد و مدرم را در یکی از محلات آن که شادیاخ نام داشت سکونت داد و شهر را آبادان کرد و باروئی بر گرد آن برآورد. اندک اندک نیشابور آبادان می شد که دیگر بار با هجوم مغولان ( 618 هَ.ق. ) ویران گردید. یاقوت که خود معاصر با مغولان بوده است چنین آرد: در حمله مغول مردمی که از شهرهای خراسان گریخته بودند در نیشابور گرد آمدند و این شهر را برای سکونت خود استوار ساختند. مغولان شهر را محاصره کردند. یکی از مردم نیشابور تیری افکند و داماد چنگیزخان را بکشت. چنگیزخان خود عازم تسخیر نیشابور شد و این شهر را بگرفت و مغولان هر موجود زنده که یافتند بکشتند و شهر را با خاک یکسان کردند. درباره جمعیت نیشابور در این عهد سخن را به مبالغت کشانده اند چنانکه عده ای مردم شهر را دوهزارهزار نوشته اند که پیداست بر اساسی نیست ولی هرگاه شمار مردم مقیم آن را در عصر پس از غزان با مردمی که از شهرهای مختلف خراسان بدانجا گریخته بودند در نظر گیریم عددی بزرگ خواهد شد. پس از حمله مغول دیگر هیچ گاه نیشابور نتوانست مقام گذشته خود را به دست آورد. گذشته از قبر خیام و شیخ عطار که در نزدیکی این شهر واقع است ، بنای امامزاده محروق را باید نام برد. این بنا از آثار قرن هشتم هجری است و گنبدی عالی و کاشی کاری های بسیار زیبا دارد. موقعیت امروزین. نیشابور یکی از شهرستانهای استان نهم کشور ایران است و محدود است از طرف شمال به کوه بینالود، ازغرب به شهرستان سبزوار، از شرق به بخش فریمان از شهرستان مشهد و بخش کدکن از شهرستان تربت حیدریه و از جنوب به شهرستان کاشمر. آب و هوای شهرستان نیشابور نسبت به پستی و بلندی در شمال و جنوب آن متفاوت است ، به این ترتیب که هوای بخشهای سرولایت ، قدمگاه ، فدیشه وحومه معتدل و هوای قراء و قصباتی که در کوه و دره های بینالود واقع شده اند سرد است ، لیکن دهستان عشق آبادو طاغنکوه که در جنوب این شهرستان قرار دارند شوره زار و گرمسیر است به خصوص در فصل بهار و پائیز بادهای شدیدی در این محل می وزد، در بعض سالها بر اثر شدت وزش باد قسمتی از زراعت اهالی زیر شن مستور می شود.
معنی کلمه نیشابور در فرهنگ فارسی
بخش حومه شهر نیشابور دارای سه دهستان که شامل ۲۸٠ ده میباشد و سکنه این بخش ۴۲٠٠٠ تن و محصول عمده بخش غلات پنبه انواع میوه . ( اسم ) گوشه ایست در دستگاه شور نشاببورک نیشاپورک نشاپورک نشابور . بخش حومه شهرستان نیشابور شامل سه دهستان بنام ریوند مازول و در بقاضی و دارای ۲۸٠ آبادی بزرگ و کوچک است و محصول عمد. بخش غلات پنبه انواع میوه ها و شغل اهالی زراعت و کسب است .
معنی کلمه نیشابور در دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] نیشابور، یکی از شهرهای مهم خراسان در شرق ایران است که در دامنه کوه بینالود قرار گرفته دارد. نیشابور از مهم ترین مراکز جمعیتی، فرهنگی، گردشگری، صنعتی و تاریخی شمال شرق ایران به شمار می آید و به عنوان یکی از نمادهای تاریخ و فرهنگ ایران مطرح شده است. شهرستان نیشابور به مرکزیت شهر نیشابور (مختصات ریاضی شهر نیشابور عبارت است از طول جغرافیایی ’۴۷ ۵۸۰ و عرض ’۱۲ ۳۶۰ و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۲۵۰ متر می باشد.) ۹۳۰۸ کیلومتر مربع وسعت دارد و جمعیت آن طبق سرشماری سال ۱۳۷۰ ه. ش ۲۸۷/۳۹۹ نفر است. تراکم نسبی جمعیت این شهرستان حدود ۴۲ نفر در کیلومتر مربع می باشد.۶۳۲ آبادی مسکون دارد و در قسمت مرکزی استان خراسان واقع شده است. (از شگفتی های روزگار این است که یکی از کتب غارت شده مسجد منیعی نیشابور به نام کتاب «ابانه یا کتاب الصناعتین» در علم فصاحت و بلاغت تالیف ابوهلال حسن بن عبدالله بن سهل عسکری در کتابخانه آستان قدس رضوی اکنون باقی و مضبوط است و احمد بن حامد نامی در پشت کتاب مذکور فتنه غز و غارت دارالکتب منیعی نیشابور را نوشته و ذکر کرده است که کتاب را عبدالجلیل وقف کرده و اقرار نموده که کتاب از من نیست و بیع و شراء در این جایز نمی باشد و بعدا معلوم نیست به وسیله چه کسی به کتابخانه آستان قدس تسلیم شده است و تاریخ تحریر آن سال ۳۹۴ ه. ق است.) آثار باستانی خراسان، ج۱، ص۱۳۱-۱۳۳. این شهرستان با مختصات ریاضی طبق نقشه زیر با طول جغرافیایی بین ۵۸ تا ۵۹ درجه و عرض جغرافیایی بین ۳۵ تا ۳۷ درجه، محدود است از شمال به شهرستان های چناران و قوچان، از جنوب به شهرستان های کاشمر و تربت حیدریه، از مشرق به شهرستان مشهد و از مغرب به شهرستان های اسفراین و سبزوار. (در ناحیه نیشابور گسلی به طول ۱۲۰ کیلومتر و با روند شمال غربی - جنوب شرقی وجود دارد که از نزدیکی شهر نیشابور می گذرد و تقریبا تمامی زمین لرزه های تاریخی نیشابور با فعالیت های این گسل همراه بوده است. از جمله زمین لرزه های مهم سال های ۵۴۰ - ۵۵۵ - ۶۰۵ -۶۶۶ -۶۷۹ و ۸۰۸ ه. ق احتمالا در پیوند با این گسل می باشند. رکت سهامی آب منطقه ای خراسان، مطالعات سد بار نیشابور، گزارش زمین شناسی.) تقسیم بندی شهری این شهرستان دارای پنج بخش است به نام های:۱- تحت جلگه به مرکزیت بزغان و دهستان های تحت جلگه، طاغنکوه، فیروزه.۲- زبرخان به مرکزیت قدمگاه و دهستان های اردوغش، اسحاق آباد، زبرخان.۳- سرولایت به مرکزیت چکنه و دهستان های بینالود، سرولایت.۴- میان جلگه به مرکزیت عشق آباد و دهستان های غزالی، عشق آباد، بلهیرات.۵- مرکزی به مرکزیت شهر نیشابور و دهستان های دربقاضی، ریوند، فضل، مازول. آمارگیری جمعیت سال ۱۳۷۰ مرکز آمار ایران. ... [ویکی شیعه] نِیشابور یکی از شهرهای مهم تاریخ ایران پس از اسلام و محل اقامت امام رضا در سفر به مرو است. امام رضا حدیث سلسلةالذهب را در این شهر برای مردم خواندند. پس از سفر امام رضا به خراسان و اقامت در نیشابور و مرو، گروه های متعددی از علویان و شیعیان از عراق و حجاز وارد ایران شدند و در نیشابور سکونت کردند. علویان ساکن در نیشابور بیشتر از نسل فرزندان امام سجاد بودند در عین حال خاندان هایی از نسل فرزندان امام حسن(ع) و امام کاظم(ع) نیز در این منطقه حضور داشتند. حضور گسترده علویان در این شهر موجب شد دیوان نقابت برای رسیدگی به امور سادات از سوی خلیفه دائر شود. فضل بن شاذان نیشابوری و اباصلت هروی دو تن از علمای شیعه نیشابور بود ه اند. قدمگاه امام رضا، مقبره بی بی شطیطه، امامزاده محمد محروق از اماکن زیارتی نیشابور است. در دوره معاصر نیشابور دومین شهر پرجمعیت استان خراسان رضوی و در میان دو شهر مشهد و سبزوار در شرق ایران واقع شده است. نیشابور دومین شهرستان پرجمعیت استان خراسان رضوی است. این شهر در ۱۲۷ کیلومتری غرب مشهد واقع شده است. از شمال و شمال غربی به قوچان و اسفراین، از جنوب به تربت حیدریه و کاشمر، از شرق به سبزوار و از غرب به مشهد منتهی می شود. مساحت این شهر ۳/۸۹۲۵ کیلومتر مربع و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ش ۴۳۳۱۰۵ نفر است. از نظر جغرافیایی در موقعیت ۳۵ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و۵۰ دقیقه عرض جغرافیایی و ۵۸ درجه و۱۵ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد.
معنی کلمه نیشابور در ویکی واژه
شهری در استان خراسان رضوی و در نزدیکی مشهد. نشابور. نشاپور. نیشاپور. نیسابور. پهلوی: نیوشاهپور. نام اصلی آن نیوک شاهپوهر. ساخت این شهر را از شاهپور یکم دانستهاند و آن را یکی از چهار شهر بزرگ خراسان قدیم گفتهاند. محدود است از طرف شمال به کوه بینالود، ازغرب به شهرستان سبزوار، از شرق به بخش فریمان از شهرستان مشهد و بخش کدکن از شهرستان تربت حیدریه و از جنوب به شهرستان کاشمر. بخش حومه شهرستان نیشابور شامل سه دهستان به نام ریوند، مازول و دربقاضی. گوشهای است در دستگاه شور. نشابور. نشابورک. نشاپورک. نیشابورک. رجوع به نیشابورک شود.
جملاتی از کاربرد کلمه نیشابور
کتب حیلت چون آب ز بر داری مفتی بلخو نیشابور و هری زانی
مرا باید بر شاپور رفتن ز دریا سوی نیشابور رفتن
بود مجنونی به نیشابور در زو ندیدم در جهان رنجورتر
نقل است که در نیشابور بازرگانی کنیزکی ترک داشت - به هزار دینار خرید - و غریمی داشت در شهری دیگری. خواست به تعجیل برود و مال خود از وی بستاند و در نیشابور بر کس اعتماد نداشت که کنیزک را به وی سپارد. پیش بوعثمان حیری آمد و حال بازنمود. بوعثمان قبول نمی کرد. شفاعت بسیار کرد و گفت: در حرم خود او را راه ده که هرچه زودتر بازآیم.
دیگر روز بدرگاه آمد و با خلعت نبود که بر عادت روزگار گذشته قبایی ساخته کرد و دستاری نیشابوری یا قاینی، که این مهتر را، رضی اللّه عنه، با این جامهها دیدندی بروزگار. و از ثقات او شنیدم چون بو ابراهیم قاینی کدخدایش و دیگران، که بیست و سی قبا بود او را یک رنگ که یک سال میپوشیدی و مردمان چنان دانستندی که یک قباست و گفتندی: سبحان اللّه! این قبا از حال بنگردد؟ اینت منکر و بجد مردی!- و مردیها و جدهای او را اندازه نبود، و بیارم پس از این بجای خویش- و چون سال سپری شدی، بیست و سی قبای دیگر راست کرده، بجامه خانه دادندی.
نیشابور و حومه دارای ۱۲۹ راهنمایی است.
نیشابور و حومه دارای ۲۶ مرکز پیش دانشگاهی است
خود مرا مولد به نیشابور بود لیک اصل من بکوه طور بود
بنیشابور آمد از ره دور بخدمت رفت نزد شاه شاپور
جان ما از مهر او پر نور شد خاک نیشابور از او پرنور شد
تمکن تو بجائی رسد در این منصب که بعد از این بتو آرند عشر نیشابور
ادگ، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران است.